H Σημασία της P2P Θεωρίας για το Κόσμο του Αύριο
Το παρακάτω κείμενο αποτελεί περίληψη των βασικών σημείων της P2P θεωρίας και γράφτηκε από το Michel Bauwens στα Αγγλικά το 2007 με τίτλο: η σημασία της P2P θεωρίας για τον κόσμο του αύριο ("what P2P means for the world of tomorrow"). Η ελεύθερη μετάφραση στα Ελληνικά έγινε από τον Βασίλη Κωστάκη.
Μέρος Πρώτο: Η ανάδυση του P2P πολιτισμού και της P2P πολιτικής οικονομίας
1. Το σημερινό κοινωνικοοικονομικό σύστημα έχει υιοθετήσει μια εγγενώς αρρωστημένη διττή λογική:
Α. Βασίζεται στην υπόθεση της αφθονίας σε ένα πεπερασμένο υλικό κόσμο. Πιο συγκεκριμένα ασπάζεται την αέναη υλική παραγωγή και κατανάλωση: η συνεχής ανάπτυξη (σύμφωνα με το μότο «ανάπτυξη ή θάνατος») σε ένα κόσμο με περιορισμένους φυσικούς πόρους.
Β. Προωθεί τη ψευδαίσθηση της έλλειψης πόρων στο μη υλικό κόσμο: περιορισμένη μη υλική (πνευματική) παραγωγή αντί τη συνεχή ανάπτυξη της καινοτομίας και των πρωτοποριακών ιδεών, θέτοντας τεχνητά όρια και νομιμοειδές εμπόδια μέσω της θέσπισης αυστηρά περιοριστικών πατέντων και copyrights (πνευματικά δικαιώματα).
2. Επομένως, προτεραιότητα για την επίτευξη ενός βιώσιμου συστήματος και ενός υγιή πολιτισμού αποτελεί η αναστροφή της παραπάνω λογικής. Το ανεστραμμένο είδωλό της θα βασίζεται:
Α. Στην αναγνώριση και ουσιαστική συνειδητοποίηση του πεπερασμένου των φυσικών πόρων, πετυχαίνοντας έτσι μια βιώσιμη οικονομία.
Β. Στη προώθηση της ελεύθερης και μαζικής συνεργασίας, τροποποιώντας την αδιαλλαξία των πατέντων και των copyrights, ενισχύοντας έτσι τη συνεργατική, P2P φιλοσοφία και ανάπτυξη.
3. Η ιεραρχία, η αγορά, ακόμη και η δημοκρατία είναι μέσα για τη κατανομή περιορισμένων πόρων ανάμεσα στους ανθρώπους μέσω τιμολόγησης, εξουσίας και διαπραγμάτευσης. Τα παραπάνω δεν χρησιμεύουν στη δημιουργία της μη υλικής αξίας και στην ελεύθερη ανταλλαγή της, η οποία θα αναδεικνύεται από μορφές ομότιμης διακυβέρνησης (peer governance).
4. Η αγορά, σα μέσο ελέγχου των περιορισμένων φυσικών πόρων, πρέπει να είναι κάτι το αυτοτελές, εντελώς αποκομμένο από τη κεντρική ιδέα του καπιταλισμού που βασίζεται στον αέναο παραγωγικό και καταναλωτικό επεκτατισμό.
5. Η δημιουργία της μη υλικής (πνευματικής) παραγωγής, η οποία οφείλει ξανά να κυριαρχήσει σε ένα μετά-υλιστικό κόσμο που θα αναγνωρίζει το πεπερασμένο της υλικής παραγωγής, θα χαρακτηρίζεται από τη περαιτέρω ανάδυση της μη αμοιβαίας ομότιμης παραγωγής (peer production).
6. Η ομότιμη παραγωγή είναι αποτελεσματικότερο σύστημα από το καθιερωμένο κερδοσκοπικό τρόπο παραγωγής για τη παραγωγή της μη υλικής (πνευματικής) αξίας. Στη περίπτωση που ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους κερδοσκοπικούς (π.χ. εταιρίες, επιχειρήσεις) και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς (π.χ. κοινότητες, οργανώσεις) είναι ασύμμετρος, οι τελευταίοι θα τείνουν να διακρίνονται και να επικρατούν.
7. Η ομότιμη παραγωγή οδηγεί σε μεγαλύτερη ικανοποίηση των συναισθηματικών και κοινωνικών αναγκών καθώς:
Α. Βασίζεται στην υψηλότερη μορφή προσωπικής κινητοποίησης και δραστηριοποίησης για συμμετοχή και δημιουργία.
Β. Βασίζεται στην υψηλότερη μορφή συλλογικής συνεργασίας και συμμετοχικότητας (μέσα από ομότιμες εργασίες επωφελούνται οι συμμετέχοντες, η κοινωνία, και γενικότερα προωθείται η παγκόσμια ισορροπία ).
8. Η ομότιμη διακυβέρνηση (peer governance) αποτελεί μια μορφή διακυβέρνησης όπου η εξουσία διαμοιράζεται ανάμεσα σ’ όλους αυτούς που λαμβάνουν μέρος στις ομότιμες εργασίες (peer projects) και είναι πολιτικά πιο παραγωγική από την αντιπροσωπευόμενη δημοκρατία. Η ομότιμη διακυβέρνηση θα συνεχίσει να αναδεικνύεται στη μη υλική (πνευματική) παραγωγή και γενικότερα σε οποιαδήποτε κοινωνικοοικονομική εργασία και διαδικασία που χαρακτηρίζεται από αφθονία πόρων. Επομένως, η ομότιμη διακυβέρνηση θα αποτελεί συμπληρωματικό εργαλείο στη πολιτική, καθώς αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι πολιτικές δομές που μέσω των οποίων τα προσωπικά και συλλογικά συμφέροντα θα συγκλίνουν.
9. Η ομότιμη ιδιοκτησία (peer property) περικλείει νόμιμα θεσμικά μέσα για τη κοινωνική αναπαραγωγή των ομότιμων εργασιών (peer projects) τα οποία είναι έμφυτα πιο διανεμημένα (distributed) από τη δημόσια και ιδιωτική ιδιοκτησία μαζί. Η ομότιμη ιδιοκτησία θα τείνει να γίνει η δεσπόζουσα μορφή ιδιοκτησίας στη μη υλική (πνευματική) παραγωγή (η οποία περιλαμβάνει και το σχεδιασμό των υλικών προϊόντων).
10. Η P2P φιλοσοφία, η οποία ενέχει τη δυναμική της ελεύθερης και ανοικτής δραστηριοποίησης των ανθρώπων σε διανεμημένα δίκτυα (distributed networks), θα διαμορφώνει το κυρίαρχο τρόπο μη υλικής (πνευματικής) παραγωγής. Παρόλο αυτά όπου θα υπάρχει έλλειψη πόρων η P2P λογική θα ενδυναμώνει την ομότιμη πληροφόρηση ανάμεσα στους συμμετέχοντες, η οποία αποτελεί σημαντικότατο παράγοντα που καθορίζει τη πορεία της αγοράς (ενδυνάμωση των peer-informed market modes) και την εξέλιξη των μορφών διακυβέρνησης (ενδυνάμωση των peer-informed state forms).
11. Η πολιτεία πρέπει να μετουσιωθεί από προστάτης των κυρίαρχων συμφερόντων και τυπικός διαιτητής ανάμεσα στην εύρυθμη λειτουργία των δημόσιων φορέων και τους ιδιωτικούς επιχειρηματικούς / εταιρικούς τρεκλισμούς, σε αντικειμενικό και αποφασιστικό ρυθμιστή των σχέσεων ανάμεσα στη τριαρχία: δημόσιου τομέα, ιδιωτικού τομέα και της άμεσης κοινωνικής παραγωγής (π.χ. ομότιμης παραγωγής).
12. Η υλική οικονομία (υλική παραγωγή, διανομή και κατανάλωση) πρέπει να χαρακτηρίζεται από:
Α. Βιώσιμες μορφές αγορών που στηρίζονται σε ομότιμη πληροφόρηση (peer-informed market exchange).
B. Αναβαθμισμένες μορφές της «οικονομίας της αμοιβαιότητας» (reciprocal economy) και της «οικονομίας του δώρου» (gift economy).
Γ. Στην αρχή της ελεύθερης, συμμετοχικής καινοτομίας και του ανοικτού σχεδιασμού, στοιχεία που θα είναι διαθέσιμα στη φυσική, υλική παραγωγή ανεξαιρέτου τόπου και χώρας προέλευσης.
13. «Η διανομή όλων» (the distribution of everything) αποτελεί των καλύτερο εγγυητή για τη διάδοση της P2P λογικής στο κόσμο της υλικής παραγωγής. Με τον όρο «διανομή όλων» εννοείται ότι τα μέσα παραγωγής ανήκουν και κατακτώνται απ’όλους τους ανθρώπους και τις κοινωνικές ομάδες, ούτως ώστε να επιτευχθεί η μαζική συμμετοχή και συνεργασία. Ενώ η μη υλική οικονομία (μη υλική / πνευματική παραγωγή, διανομή και κατανάλωση) θα χαρακτηρίζεται από μια P2P λογική βασισμένη σε μια νοοτροπία μη αμοιβαίας (non-reciprocal) ανταλλαγής, η υλική οικονομία θα χαρακτηρίζεται από εξελισσόμενες μορφές αμοιβαίας ανταλλαγής (reciprocal exchange).
14. Η τωρινή αντικαπιταλιστική αναποτελεσματική ρητορική χρειάζεται να μετουσιωθεί σε γόνιμη, καινοτόμα μετα-καταπιταλιστική δημιουργία. Η P2P θεωρία σα μια προσπάθεια ανάλυσης και επεξήγησης των μορφών ομότιμης διακυβέρνησης, ομότιμης παραγωγής και ομότιμης ιδιοκτησίας, καταγράφει τα αναδυόμενα σύστημα αξιών που προκύπτουν από τα ανοικτά / ελεύθερα, συμμετοχικά και κοινωνικά κινήματα (open/free, participatory and commons oriented social movements). Η P2P θεωρία επιχειρεί να παντρέψει μερικές φιλελεύθερες ιδέες με τις αξίες και τα ιδανικά της αριστεράς και του σοσιαλισμού. Στη P2P λογική το ένα προϋποθέτει το άλλο, τα πάντα είναι διανεμημένα κάτω από ένα πρίσμα ελεύθερης συνεργατικότητας και συμμετοχικότητας.
15. Οφείλουμε να ευαισθητοποιηθούμε πολιτικά σε αόρατες αρχιτεκτονικές δομές εξουσίας. Στα διανεμημένα συστήματα δεν υπάρχει κάποια προφανής ιεραρχική δομή καθώς η εξουσία / δύναμη αποτελεί μια από τις λειτουργίες του σχεδιασμού. Ένα τέτοιο σύστημα, ίσως το πιο σημαντικό όλων, είναι το νομισματικό σύστημα του οποίου ο εγγενής συσσωρευτικός σχεδιασμός απαιτεί την ύπαρξη συνδέσμου ανάμεσα στη αγορά και σε ένα σύστημα αέναης εξάπλωσης και ανάπτυξης. Ο παραπάνω σύνδεσμος πρέπει να σπάσει: μία παγκόσμια αναδόμηση του νομισματικού συστήματος ή η διάδοση νέων μέσων άμεσης κοινωνικής παραγωγής του χρήματος είναι απαραίτητοι όροι για τη κατάρρευση αυτού του συνδέσμου.
16. Αυτή είναι η αλήθεια της P2P φιλοσοφίας ως προς τις κοινωνικές σχέσεις: μαζί έχουμε τα πάντα και μαζί γνωρίζουμε τα πάντα. Οι όροι για αξιοπρεπή υλική και πνευματική ισορροπία και εξέλιξη καθορίζονται από εμάς, ο καθένας μας ορίζει και διαμορφώνει το μικρόκοσμό του και σαν προέκταση την ίδια τη κοινωνία. Η P2P θεωρία δε προσφέρει λύσεις σε προβλήματα που απασχολούν τη παγκόσμια κοινότητα αλλά τα μέσα για την αντιμετώπιση αυτών βασιζόμενη στη συλλογική σοφία των ανθρώπων. Παρακολουθούμε την επιταχυνόμενη ανάδυση των P2P εργαλείων στον εικονικό κόσμο (virtual world) και των τεχνικών διευκόλυνσης στον φυσικό κόσμο (physical world) για πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις, που και τα δύο θα συνεισφέρουν στη συνειδητοποίηση και την αλλαγή νοοτροπίας. Είναι στο χέρι μας να δούμε πέρα από τους ορίζοντες που ανοίγονται.
17. Η παραγωγικότητα και η αποδοτικότητα των κερδοσκοπικών οργανισμών επωφελείται από την εκμετάλλευση της καινοτομίας που πηγάζει από τη κοινωνία (η καινοτομία σαν αναδυόμενη ιδιοκτησία της κοινωνίας που τη παράγει και όχι σαν εσωτερικό χαρακτηριστικό οποιασδήποτε άλλης οντότητας) χωρίς όμως να υπάρχει μηχανισμός ανταπόδοσης προς τη κοινωνία. Είναι απαραίτητη η δημιουργία μηχανισμών, από τη πολιτεία και τους κερδοσκοπικούς οργανισμούς, ικανών να υποστηρίξουν μορφές ανταπόδοσης και επιβράβευσης για τη κοινωνική καινοτομία (ανταμοιβή της κοινωνικής παραγωγής πλούτου) διαφορετικές από αυτές του εισοδήματος (ιδιωτική παραγωγή πλούτου).
Μέρος Δεύτερο: Απόψεις του John Heron για την ομότιμη διακυβέρνηση
1. Υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις κατηγορίες πολιτισμικής ανάπτυξης και εξέλιξης.
Α. Αυταρχικά καθεστώτα που καθορίζουν τα περιορισμένα δικαιώματα των ανθρώπων και δεν αφήνουν περιθώρια για πολιτική συμμετοχή.
Β. Περιορισμένες δημοκρατικά κουλτούρες στις οποίες η πολιτική διαμορφώνεται μέσα από την αντιπροσώπευση, μα τα περιθώρια είναι ανύπαρκτα ή σχεδόν ανύπαρκτα για τη συμμετοχή των ανθρώπων στη διαδικασία λήψης αποφάσεων που αφορούν όλες τις άλλες έκφανσης της ζωής, π.χ. έρευνα, θρησκεία, βιομηχανία, παιδεία και εκπαίδευση κ.α.
Γ. Προοδευτικότερες δημοκρατικές κουλτούρες που προωθούν τη συμμετοχικότητα στο πολιτικό και κοινωνικό γίγνεσθαι μα διαφοροποιείται ο βαθμός συμμετοχικότητας για το κάθε άνθρωπο ή τη κάθε κοινωνική ομάδα.
Δ. Οι P2P κουλτούρες των κοινών (commons P2P cultures) που αναδύονται σε ένα ελεύθερο και προσανατολισμένο στην αφθονία παγκόσμιο δίκτυο, με ισοδύναμα δικαιώματα συμμετοχής για το καθένα σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ύπαρξης.
2. Οι προαναφερόμενοι τέσσερις βαθμοί πολιτισμικής ανάπτυξης και εξέλιξης εκφρασμένοι ανάλογα με τη σχέση τους με τις έννοιες της ιεραρχίας, συνεργασίας και αυτονομίας:
Α. Η ιεραρχία ορίζει, καθορίζει, ελέγχει και περιορίζει τη συνεργασία και την αυτονομία.
Β. Η ιεραρχία ενδυναμώνει ένα βαθμό συνεργασίας και αυτονομίας στη πολιτική σφαίρα μόνο.
Γ. Η ιεραρχία ενδυναμώνει ένα βαθμό συνεργασίας και αυτονομίας στη πολιτική σφαίρα και διαφοροποιείται ο βαθμός αυτός στους υπόλοιπους τομείς της ζωής.
Δ. Ο ρόλος της ιεραρχίας καθορίζεται από την αυτοδιάθεση των συνεργαζόμενων ανθρώπων και βασίζεται στην αυθόρμητη εμφάνισή της και στην συνεχή ανάπτυξη της αυτονομίας μέσα σε όλες τις εκφάνσεις της ανθρώπινης ύπαρξης.
Δείτε επίσης τις σελίδες μας: P2P Lab, Greek language και Greece.