Οικοδομώντας Συμμαχίες για έναν Ομότιμο Κόσμο
Πρόκειται για μετάφραση ενός κειμένου του Michel Bauwens που γράφτηκε στα πλαίσια ενός ευρύτερου διαλόγου και δημοσιεύθηκε προηγουμένως στο Ineractivist info exchange με τίτλο “Marx, Cognitive Capitalism and the Transition to the Commons”.
Πιστεύω ότι πρέπει να αποδεχτούμε ότι δεν βρισκόμαστε πλέον σε μια μερκαντιλική, ούτε βιομηχανική καπιταλιστική λογική αλλά σε μια τρίτη φάση του γνωσιακού καπιταλισμού. Η θέση μου είναι ότι η μαρξιστική θέση, πως η οργανωμένη εργατική τάξη καταλαμβάνει την εξουσία και στη συνέχεια αλλάζει την κοινωνία, έχει απαξιωθεί. Όχι μόνο γιατί κάτι τέτοιο δεν συνέβη τα τελευταία 200 χρόνια, αλλά γιατί βασίζεται σε μια κακή ανάγνωση της ιστορίας.
Κατά τις προηγούμενες μεταβάσεις, οι επαναστάσεις υπήρξαν πάντα το τελικό σημείο μιας μακράς διαδικασίας αναδιαρθρώσεων. Έτσι, τόσο οι δουλοκτήτες όσο και οι δούλοι μετατράπηκαν στην δουλοπαροικία σε άρχοντες και δουλοπάροικους, πρώτα σαν μια ατομική στρατηγική επιβίωσης από την κατάρρευση της δουλοκτητικής Ρωμαϊκής οικονομίας και έτσι, κατά παράδοξο τρόπο, διασώζοντας και ενδυναμώνοντας το σύστημα. Παρόμοια οι ευγενείς και οι εργαζόμενοι της φεουδαρχικής κοινωνίας μεταβλήθηκαν στις καπιταλιστικές σχέσεις και πρακτικές με το ίδιο αποτέλεσμα. Το βασικό σημείο σε αυτές τις αλλαγές, που με μια πρώτη ματιά φαίνονται σαν διέξοδος από το παλαιό σύστημα, είναι ότι αποδείχθηκε ότι ήσαν συνολικά πιο παραγωγικές και τελικά έπαψε να έχει νόημα η διατήρηση της παλαιάς κοινωνικής τάξης πραγμάτων που παρεμπόδιζε να αποκτήσει μεγαλύτερη έκταση η μεγαλύτερη παραγωγικότητα.
Γνωρίζουμε ότι ο κρατικός σοσιαλισμός όπως αναπτύχθηκε ιστορικά, ηττήθηκε στον ανταγωνισμό του με το καπιταλιστικό σύστημα, ενώ επιπλέον δεν προσφέρει κανένα απολύτως κίνητρο ούτε για την άρχουσα τάξη, που τα χάνει όλα, ούτε για τους εργαζόμενους,που χάνουν την ελευθερία τους σε ένα νέο ταξικό σύστημα που κυριαρχούνταν από μια νέα διευθυντική τάξη.
Αλλά αν παρατηρήσουμε ότι δεν αναδύεται ο σοσιαλισμός αλλά ένα νέο, υπερπαραγωγικό σύστημα στο οποίο τόσο το κεφάλαιο και η διευθυντική τάξη, όσο και η τάξη των παραγωγών διακρίνουν διαφορετικά πλεονεκτήματα προκειμένου να βαδίσουν προς αυτό; Ένα τμήμα του κεφαλαίου γίνεται δικτυοκρατικό και ξεκινά να κερδίζει από αυτές τις πρακτικές. Με μια πρώτη ματιά φαίνεται να δημιουργεί ένα νέο οικονομικό τομέα αλλά αγκαλιάζεται επίσης από τις τάξεις των παραγωγών για διαφορετικούς λόγους. Ενώ στην αρχή φαίνεται να ενδυναμώνει την καπιταλιστική ολοκλήρωση, την ίδια στιγμή διαμορφώνει μετα-καπιταλιστικές λογικές όπως η άμεση παραγωγή αξίας, μορφές συμμετοχικής διακυβέρνησης που ασκούνται έξω από τις εταιρικές μορφές και μορφές ιδιοκτησίας προσανατολισμένες προς τα “Κοινά”. Η προσανατολισμένη στα “Κοινά” ομότιμη παραγωγή, οι πλατφόρμες διαμοίρασης και crowdsourcing, είναι οι τρεις βασικές μορφές αυτής της αμοιβαίας προσαρμογής.
Το παράδοξο είναι ότι ταυτόχρονα δημιουργεί νέες μορφές καπιταλισμού και νέες μορφές μετα-καπιταλισμού. Είναι ταυτόχρονα ενυπάρχουσες και υπερβατικές και θα πρέπει να αντισταθούμε σε οποιαδήποτε διαζευκτική λογική αλλά περισσότερο να δούμε ότι προκύπτουν ταυτόχρονα. Ενώ φαινομενικά σώζουν τον καπιταλισμό, όπως υποστήριξα εγώ και ο Adam Arvidsson, δημιουργούν επίσης τρομακτική κρίση αξίας και η πρόσοδος του ενεργητικού έχει ήδη μειωθεί κατά 75% από την έναρξη του γνωστικού καπιταλισμού.
Τότε ποιες θα μπορούσαν να είναι οι πιθανές στρατηγικές: 1) Ενδυνάμωση αυτών των νέων κοινωνικών πρακτικών και της αυτονομίας των κοινοτήτων που παράγουν ομότιμα 2) Διάκριση ανάμεσα στις πρακτικές του δικτυοκρατικού τμήματος που “περιφράσουν” με εκέινες που γεννούν μεγαλύτερες ευκαιρίες για μοίρασμα και βασισμένες στα “κοινά” πρακτικές. Υποστήριξη των τελευταίων και πάλη με τις πρώτες. 3) Οποτεδήποτε αυτό είναι δυνατό, δημιουργία ανεξάρτητων υποδομών, βασισμένων σε ανοικτά πρότυπα και πρωτόκολλα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν με κατανεμημένο τρόπο όχι μόνο για τις τεχνολογίες πληροφορίας και επικοινωνίας αλλά για κάθε περιοχή της παραγωγής προκειμένου να δημιουργηθούν εναλλακτικές που βασίζονται στα “Κοινά” αντί να χρειάζονται τις εταιρικές ιδιόκτητες δικτυοκρατικές πλατφόρμες. 4) Δημιουργία νέων οικονομικών μορφών που είναι συνεπείς με την ομότιμη ηθική και τις κοινωνικές απαιτήσεις και υποστήριξη εκείνων των επιχειρηματικών μορφών που ανατρέπουν τον καπιταλιστικό προσανατολισμό στο κέρδος προς τον προσανατολισμό της κοινωνικής προσφοράς. Αυτές οι επιχειρηματικές δυνάμεις βρίσκονται στο πλευρό μας! 5) Δημιουργία συμμαχιών με τις κοινωνικές δυνάμεις του αποσυντιθέμενου οικονομικού συστήματος όπως οι αγρότες και οι εργάτες και σύνδεση με τις παραδόσεις αλληλεγγύης τους. 6) Δημιουργία συμμαχιών με κινήματα περιβαλλοντικής και κοινωνικής δικαιοσύνης προκειμένου να ανατραπεί ο σημερινός παραλογισμός της υλικής ψευδο-αφθονίας και της τεχνητής σπάνης στην άυλη σφαίρα, προκειμένου να επιτευχθεί φυσική αφθονία σε μια οικονομία που βρίσκεται σε σταθερή κατάσταση, με ελεύθερη ανταλλαγή πολιτιστικής, και επιστημονικής γνώσης σε παγκόσμιες κοινότητες “Κοινών”. 7) Δημιουργία συμμαχιών με αντικαπιταλιστικά και α-καπιταλιστικά νεοπαραδοσιακά κινήματα γύρω από κοινές άυλες αξίες, βρίσκοντας συνδέσεις με την μεγάλη πλειοψηφία των πληθυσμών του Νότου. 8 ) Άσκηση πίεσης στα κράτη και στις δημόσιες αρχές να μεταβάλουν τον προσανατολισμό τους από την εταιρική ευημερία σε μια προτεραιότητα της κοινωνίας των πολιτών και την υποστήριξη των υποδομών στην κατεύθυνση των νέων παραγωγικών μορφών από ένα κράτος - εταίρο.
Πως θα μπορούσε μια νοσταλγική επιστροφή σε σοσιαλιστικές στρατηγικές να αποφέρει οποιοδήποτε θετικό αποτέλεσμα μετά από 2 αιώνες αποτυχίας; Πως θα μπορούσε ένας προσανατολισμός προς τις λογικές προσοχής που υπάγονται στο κεφάλαιο να αποφέρουν κάποια ουσιαστική πρόοδο; Γιατί να μην εμπνευσθούμε από την πραγματική διαδικασία της αλλαγής όπως συνέβη κατά τις δύο προηγούμενες μεταβάσεις;
Αν αυτά είναι αληθινά, τότε θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί σχετικά με τις χρονικές κλίμακες και να αναγνωρίσουμε ότι δεν είμαστε εντελώς προετοιμασμένοι για μια μετάβαση σε άλλη φάση αλλά από την άλλη ότι την προσεγγίζουμε με ταχύτητα. Υποθέτω ότι μπορούμε να περιμένουμε το επόμενο κύμα του Kondratieff, που θα έπρεπε φυσιολογικά να ξεκινήσει 8-15 έτη μετά από το απότομο σοκ του συστήματος του οποίου γινόμαστε μάρτυρες σήμερα, να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να μετακινήσει την ομότιμη παραγωγή από αναδυόμενο φαινόμενο σε ισοδυναμία και από εκέι σε μια μετάβαση σε άλλη φάση. Αυτοί οι χρονικοί ορίζοντες είναι αρκετά συνεπείς με τις προσδοκίες του Immanuel Wallerstein και άλλων.
Ο καπιταλισμός δεν είναι νεκρός αλλά πεθαίνει. Καθώς η συνεχής ανάπτυξη δεν είναι συμβατή με τον περιορισμένο φυσικό κόσμο, θα πρέπει να πεθάνει. Παρότι θα μπορούσε θεωρητικά να αντικατασταθεί με κάτι χειρότερο και παρόλο που είναι απίθανο τα σενάρια του σοσιαλισμού του 19ου αιώνα να καρποφορήσουν, η μεταβατική φάση προς την προσανατολισμένη στα “Κοινά” ομότιμη παραγωγή είναι μια ισχυρή ιστορική ευκαιρία και δεν θα πρέπει να στεκόμαστε άπραγοι μπροστά της.
Δείτε επίσης τις σελίδες μας: P2P Lab, Greek language και Greece.