Το Ομότιμο Κίνημα και η Ελληνική Πραγματικότητα

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει άρθρα δημοσιευμένα στο P2P blog που ανήκουν στη κατηγορία "Ελλάδα & Ομότιμο Κίνημα".

Κοιτάζοντας τ’ αστέρια

Είχα την τύχη να μάθω έγκαιρα από τους δασκάλους μου ότι όταν κοίταζα τον έναστρο ουρανό στην πραγματικότητα κοίταζα στο παρελθόν. Πράγματι, η εικόνα των αστέρων δεν είναι παρά μια εικόνα του φωτός που ξεκίνησε να ταξιδεύει χιλιάδες ή εκατομμύρια χρόνια πριν. Πολλά απ’ αυτά που βλέπουμε μπορεί ήδη να έχουν πάψει να υπάρχουν. Αυτό θυμήθηκα μόλις είδα την παράταξη των νεοελλήνων VIP που συγκεντρώθηκαν να παρακολουθήσουν την ομιλία του Bill Gates στο Μέγαρο Μουσικής.

Ο γνωστός στο ευρύ κοινό με ένα “κολακευτικό” επίθετο οικοδεσπότης τους, είναι εξαιρετικά απασχολημένος με το σχέδιο αποδυνάμωσης της πολιτικής ισχύος της αντιπολίτευσης καθώς οι εξελίξεις εγκυμονούν τον κίνδυνο ανάδειξης μιας μελλοντικής διακυβέρνησης που ενδεχομένως να περιορίσει την εξουσία του. Η ενασχόλησή του με τη δημιουργία ενός νέου εξαρτημένου πολιτικού σχήματος, η ανάδειξη ενός άπειρου πολιτικού στην ηγεσία της αριστεράς και το συστηματικό έντεχνο ροκάνισμα του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης με τη βοήθεια της μιντιακής του αυτοκρατορίας, δεν τον εμπόδισαν να φιλοξενήσει τον ξεπεσμένο “γκουρού” της πληροφορικής.

Εδώ και καιρό, τα ελεγχόμενα απ’ τον ίδιο μέσα μαζικής ενημέρωσης προβάλαν την συμφωνία Microsoft - “δημοσίου” με επαινετικά λόγια και οι μισθωμένοι δημοσιογράφοι του οργανισμού, χρειάστηκε να παιανίσουν τον Gates σε δύο Κυριακάτικα αφιερώματα σ’ ένα μόλις μήνα. Κανένας δεν γνωρίζει τα χρηματικά ποσά που έρρευσαν στα ταμεία του οργανισμού από το τμήμα marketing της Microsoft, ούτε αυτά που έρρευσαν προς άλλα εκδοτικά συγκροτήματα. Η διαφάνεια για τα οικονομικά των μεγάλων συγκροτημάτων του τύπου είναι άγνωστη λέξη για την ελληνική έκδοση της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Οι εκδότες που “ελέγχουν” τους πολιτικούς απολαμβάνουν μια ιδιόμορφη ασυλία. Αντίθετα, τουλάχιστον η κοινοβουλευτική δράση των πολιτικών είναι δημόσια προσβάσιμη από το κανάλι της βουλής και οι ίδιοι υποχρεούνται σε ετήσια δημοσιοποίηση των περιουσιακών τους στοιχείων.

Με εξαίρεση ελάχιστες εφημερίδες, που φρόντισαν να διασφαλίσουν το κύρος τους, οι περισσότερες υποβάθμισαν σκόπιμα την έντονη αντίδραση σύσσωμης της αντιπολίτευσης στο κοινοβούλιο και τις επικρίσεις της κοινωνίας. Όλα ανεξαιρέτως τα κόμματα, στιγμάτισαν και καταψήφισαν την συμφωνία καταγγέλλοντας την σκανδαλώδη και προνομιακή μεταχείριση της εταιρείας, την παραβίαση των κανόνων του ελεύθερου ανταγωνισμού, την υπονόμευση και εξάρτηση της χώρας μας από τον μονοπωλιακό κολοσσό που ολοένα και συχνότερα γίνεται στόχος της Ευρωπαϊκής και της Αμερικανικής Επιτροπής ανταγωνισμού. Η κυβέρνηση κοινωνικής μειοψηφίας δεν δίστασε να προχωρήσει μόνη σ’ ένα τόσο σημαντικό ζήτημα που αφορά στο μέλλον της χώρας.

Με τη συμφωνία, η κυβέρνηση Καραμανλή ουσιαστικά παραδίδει τη δημόσια μηχανογράφηση της χώρας στα χέρια της εταιρείας, και αποδέχεται ιδιόκτητα “κλειστά” πρότυπα και “κλειστό” λογισμικό στη δημόσια σφαίρα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα των προθέσεών της είναι η περίπτωση της ψηφιοποίησης του αρχείου της ΕΡΤ και η διάθεσή του στο κοινό με το πρότυπο της Microsoft, προκαλώντας προβλήματα αναπαραγωγής του υλικού σε όσους πολίτες δεν αγοράζουν λογισμικό από το “συνεταιράκι” της. Περισσότερα για τη σκανδαλώδη συμφωνία και για τη συζήτησή της στη βουλή μπορεί να δει κανείς εδώ.

Ευρισκόμενη σε στρατηγική πίεση από την σταδιακή επέλαση του ανοικτού λογισμικού, την πρόοδο στην υλοποίηση του μαθητικού υπολογιστή (των 100 δολαρίων), τη σταδιακή μεταστροφή των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων για τις ανάγκες της δημόσιας μηχανοργάνωσης σε λύσεις ελεύθερου λογισμικού, η Microsoft προσπαθεί να τοποθετήσει αναχώματα στον ανταγωνισμό προσβλέποντας στην εξασφάλιση προνομιακών συμφωνιών συνεργασίας με εταιρείες και κυβερνήσεις. Επειδή καμιά ευρωπαϊκή κυβέρνηση που σέβεται το δημόσιο συμφέρον και την προοπτική της οικονομικής και κοινωνικής της ανάπτυξης δεν ήταν διαθέσιμη να συνδιαλλαχτεί μαζί της, η εταιρεία στράφηκε στην κυβέρνηση αυτοχείρων του Καραμανλή.

Διαισθανόμενος το σκοτεινό μέλλον της αυτοκρατορίας του, ο Gates, εξασφαλισμένα ζάμπλουτος για το υπόλοιπο της ζωής του, εγκαταλείπει το πλοίο που βυθίζεται και προσπαθεί να διασώσει την υστεροφημία του μέσω της φιλανθρωπίας. Του είμαστε υπόχρεοι. Αντί όμως για τη φιλανθρωπική του δράση θα προτιμούσαμε να διαθέσει ελεύθερα τον κώδικα του λογισμικού της εταιρείας του, δημιούργημα της εργασίας χιλιάδων ινφοπρολετάριων, προσφέροντας με μια μόνο κίνηση πολλαπλάσια οφέλη στην ανθρωπότητα. Τίποτα δηλαδή περισσότερο απ’ αυτό που ζητά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αλλά για τις σημερινές εταιρικές αξίες του κολοσσού κάτι τέτοιο είναι “κομμουνισμός”! Αυτόν τον ξιπασμένο “γκουρού” μαζεύτηκε ν’ ακούσει η “χαρούμενη παρεούλα” των Αθηναίων VIP. Να τους μιλήσει για ένα μέλλον, στο οποίο κανένας εχέφρων πολίτης δεν εύχεται να έχει λόγο ο Gates και η Microsoft, τουλάχιστον όσο ακολουθεί τις ίδιες εταιρικές πολιτικές.

Η εποχή που η Microsoft έπαιζε προοδευτικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη έχει παρέλθει. Είναι αλήθεια, και πιστώνεται στους εργαζόμενους της εταιρείας και τον ιδρυτή της, ότι η Microsoft συνέβαλε καθοριστικά, βάζοντας τον προσωπικό υπολογιστή σε κάθε σπίτι, σε μια πρωτοφανή μεταμόρφωση της τεχνολογικής υποδομής του πλανήτη. Η στρατηγική της στηρίχθηκε στην πειρατεία. Ανομολόγητα, κάνοντας τα στραβά μάτια στην αντιγραφή και παράνομη εγκατάσταση του λογισμικού της, κατόρθωσε να εξαπλωθεί οδηγώντας σε μονοπωλιακά μερίδια στην αγορά του λειτουργικού της συστήματος. Τώρα που ο στόχος της μονοπώλησης επετεύχθη, προσπαθεί να δρέψει τους καρπούς της ξεκινώντας εκστρατεία κατά των “πειρατών” για να γεμίσει τα ταμεία της. Εξισώνει την αντιγραφή του λογισμικού με την κλοπή, όπως η κλοπή ενός αυτοκινήτου ή μιας τηλεόρασης. Ποινικοποιεί τους πολίτες και τις επιχειρήσεις και στρέφεται κατά πάντων. Επειδή είναι άκομψο να το αναλάβει άμεσα η ίδια, προκαλώντας έτσι τη δικαιολογημένη αντίδραση των “ινφοκολλίγων”, αναθέτει σε άλλους αυτή τη δυσάρεστη εργασία. Η κυβέρνηση Καραμανλή είναι στο πλευρό της. Για πρώτη φορά φέτος, όπως ανακοίνωσε ο γνωστός κ. Κλαδάς, μαζί με τον φορολογικό τους έλεγχο οι επιχειρήσεις θα πρέπει να προσκομίσουν τις αποδείξεις για τις άδειες λογισμικού που διαθέτουν…

Λογάριασαν όμως χωρίς τον ξενοδόχο. Η συντριπτική πλειοψηφία της υποδομής του παγκόσμιου ιστού στηρίζεται σήμερα στο ελεύθερο λογισμικό. Οι εταιρείες στρέφονται ολοένα και περισσότερο στις λύσεις ανοικτού λογισμικού που προσφέρουν οι ανταγωνιστές της Microsoft. Ο μαθητικός υπολογιστής θα έχει λειτουργικό σύστημα Linux (με πιθανή εξαίρεση την ελληνική έκδοση, εφόσον η κυβέρνηση Καραμανλή προλάβει να κλείσει και αυτό το “ντηλ” με το συνεταιράκι της). Οι ελληνικές κοινότητες του ΕΛΛΑΚ έχουν ήδη εξελληνίσει το λειτουργικό του OLPC και εθελοντές εκπαιδευτικοί αναπτύσσουν εφαρμογές. Η κυβέρνηση κατόρθωσε να “ξεπλύνει” επικοινωνιακά την συμφωνία, αλλά έκπληκτη συνάντησε σθεναρή αντίσταση μέσα στη βουλή. Για πρώτη φορά σύσσωμη η αντιπολίτευση (συμπεριλαμβανομένου και της ακροδεξιάς) υπερασπίσθηκε το ελεύθερο λογισμικό και υποσχέθηκε έστω και την μερική υιοθέτησή του στο δημόσιο τομέα.

Δυστυχώς, οι ακριβοπληρωμένοι μάνατζερς της Microsoft δεν κατάλαβαν ότι με την εταιρική συμπεριφορά τους άνοιξαν ένα βαθύ ρήγμα στην ελληνική κοινωνία. Δεν έκλεισαν μια συμφωνία, αλλά ξεκίνησαν έναν απρόκλητο πόλεμο. Τοποθέτησαν έτσι εαυτούς στο στόχαστρο της κοινής γνώμης και των ανταγωνιστών τους και τους ευχόμαστε ειλικρινά να μην έχουν ούτε τον λόγο ούτε την τύχη να βρεθούν στη θέση των συναδέλφων τους της Siemens. Αυτό όμως, αργά η γρήγορα θα φανεί.

Να λοιπόν γιατί κοιτώντας αυτά τα “λαμπερά” αστέρια δεν βλέπετε παρά μόνο το παρελθόν.

Οπτικοακουστικά Ελγίνεια: γιατί η κοινότητα του Ελεύθερου/Ανοικτού Λογισμικού (ΕΛ/ΛΑΚ) πρέπει να σηκώσει το γάντι;

Στο post “Κρατική vs ομότιμης ιδιοκτησίας: η περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της ΕΡΤ” προσέγγισα το βασικό πολιτικό, οικονομικό και ταξικό πλαίσιο που, κατά την προσωπική μου άποψη, διέπει την επιλογή της σημερινής Ελληνικής κυβέρνησης να μην διαθέσει στους Έλληνες πολίτες την δημόσια περιουσία του οπτικοακουστικού αρχείου της ΕΡΤ. Η επιλογή της κυβέρνησης να μην διαθέσει το οπτικοακουστικό αρχείο της ΕΡΤ με ελεύθερες άδειες τύπου Creative Commons ή General Public License και ακόμα παραπέρα να συνδέσει την ψηφιοποίηση του αρχείου με την εταιρεία Microsoft - που λειτουργεί με μονοπωλιακές πρακτικές στην αγορά λογισμικού - αποτελεί κατά τη γνώμη μου ένα καθαρό δείγμα γραφής. Είναι, ωστόσο, εύλογο και θεμιτό πολλοί Έλληνες πολίτες να μην συμμερίζονται αυτή την άποψη. Άλλωστε ο πλούτος μας βρίσκεται στη διαφορετικότητα μας.Υπάρχουν όμως δύο βασικά σημεία στα οποία πολλοί μπορούμε να συμφωνήσουμε:

1.Είναι ανάγκη το υλικό του αρχείου να διατεθεί με μη αποκλειστικές άδειες, αλλά άδειες κοινής ιδιοκτησίας, γιατί αυτό απαιτεί, αφενός ο σεβασμός στη δημόσια φύση του υλικού και αφετέρου υπηρετεί με καλύτερο τρόπο τις αναπτυξιακές ανάγκες της Ελληνικής οικονομίας. 2.Είναι ανάγκη το αρχείο να διατίθεται με μορφή ανοικτού προτύπου που δεν υποθηκεύει τη δημόσια περιουσία σε ιδιώτες και επιτρέπει την ισότιμη πρόσβαση των πολιτών.

Το αρχείο συγκροτείται από υλικό για τη δημιουργία του οποίου οι Έλληνες πολίτες έχουν πληρώσει μέσω εξαναγκαστικής εισφοράς. Η διάθεσή του με μη αποκλειστικές άδειες πνευματικών δικαιωμάτων αποτελεί μια μείζονα αναπτυξιακή τομή για την οικονομία καθώς θα επιτρέψει την καλύτερη δυνατή προβολή του σύγχρονου Ελληνικού πολιτισμού, μιας χώρας που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό. Επιπλέον δίνει την δυνατότητα δυναμικού μετασχηματισμού των χώρων της ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, της εκπαίδευσης της έρευνας και του πολιτισμού. Δημιουργεί μια θετική οικονομική “εξωτερικότητα” για πρόσωπα και επιχειρήσεις και προσδίδει στην οικονομία πολλαπλάσια δυναμική απ’ αυτή που θα προσδώσει στην ΕΡΤ (που είναι ακόμα κρατική – για πόσο;) με την μορφή αποκλειστικών εσόδων. Η αρχή της “ανοικτότητας” (Openness), τέτοιας φύσης δημοσίων πόρων αποτελεί πλέον κοινή πρακτική για τις κυβερνήσεις των ανεπτυγμένων χωρών της δύσης και των μεγάλων διεθνών οργανισμών με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τις βιοιατρικές επιστήμες, όπου έργα σαν την αλληλούχιση (διάβασμα) του ανθρώπινου γονιδιώματος -που κόστισαν δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια- διέθεσαν τα δεδομένα τους εξαρχής ανοικτά, με την αποδοχή ότι η διαδικασία αυτή θα οδηγούσε στην καλύτερη οικονομική αξιοποίηση των αποτελεσμάτων. Η εκπληκτική άνθιση και επιτάχυνση των βιολογικών ανακαλύψεων οφείλεται κυρίως στην υιοθέτηση αυτών των πολιτικών.

Υλικό τεκμηρίωσης των πολιτικών της “ανοικτότητας” μπορεί να βρει κανείς στον ιστότοπό μας στην αγγλική γλώσσα. Ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα στην ελληνική γλώσσα που μπορεί να διαβάσει κανείς, βρίσκεται στο κείμενο του Tom Steinberg “ Τα δημόσια δεδομένα, η κοινή περιουσία, και η δημοκρατία στο Ηνωμένο Βασίλειο” και αφορά σε δημόσια γεωγραφικά δεδομένα που διεκδικήθηκαν με εκστρατεία της εφημερίδας Guardian.

Η υιοθετούμενη σήμερα πολιτική από την κυβέρνηση και την ΕΡΤ εξυπηρετεί μόνο τα πολύ στενά συμφέροντα των μονοπωλητών της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας, κοινώς τμήμα των περιώνυμων “διαπλεκόμενων” που τόσο η συμπολίτευση όσο και η αντιπολίτευση αρέσκονται στο να καταγγέλλουν συνεχώς.

Η επιλογή του κλειστού και ιδιωτικού φορμάτ ψηφιοποίησης εκτός του ότι είναι εθνικά επικίνδυνη, παραβιάζει την ισοπολιτεία που καθιερώθηκε στα συντάγματα των σύγχρονων δημοκρατιών μετά από μακροχρόνια πάλη των πολιτών.

Ποιος όμως πρέπει να σηκώσει το γάντι σ’ αυτή την πρόκληση;

Σύσσωμη η ελληνική κοινωνία. Η ακαδημαϊκή κοινότητα, οι πολιτιστικοί φορείς, οι δημιουργοί και καλλιτέχνες, οι απλοί καταναλωτές, οι επιχειρηματίες του τουρισμού, της ενημέρωσης (εκτός από λιγοστούς), των επικοινωνιών και της διασκέδασης, η τοπική αυτοδιοίκηση. Οι φορολογούμενοι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τα χρήματα των οποίων υλοποιείται το έργο. Οι δικτυωμένοι πολίτες του πλανήτη που έχουν συμφέρον ελεύθερης πρόσβασης στο υλικό.

Ποιος και γιατί πρέπει να βρίσκεται στην πρωτοπορία του αγώνα για ανάκτηση του δημόσιου πλούτου;

Η Ελληνική κοινότητα του ΕΛ/ΛΑΚ (Ελεύθερο λογισμικό / Λογισμικό Ανοιχτού Κώδικα).

Γιατί, η πρωτοποριακή δράση ανώνυμων και επώνυμων μελών της χάρισε στην ανθρωπότητα σήμερα ελεύθερους πόρους κοινωνικής δικτύωσης, ελεύθερους παραγωγικούς πόρους λογισμικού, ελεύθερους εκπαιδευτικούς πόρους όπως η Wikipedia και τα περιοδικά ανοικτής πρόσβασης.

Γιατί οι νομικές μορφές ιδιοκτησίας Creative Commons και General Public License είναι τα πρωτοπόρα δημιουργήματα του αγώνα του κινήματος του ελεύθερου/ανοικτού λογισμικού όλου του πλανήτη. Γιατί γνωρίζει καλύτερα απ’ όλους να οργανώνεται σε P2P πρότυπα και να παράγει κοινή, ελεύθερη αξία.

Γιατί είναι φορέας ενός μοναδικού ήθους και υπαρξιακού βιώματος, αυτό της προσφοράς του προσωπικού δημιουργικού πάθους στο κοινωνικό σύνολο, είτε με ανιδιοτέλεια είτε για την απόκτηση φήμης. Το ήθος της βρίσκεται σε αντιδιαστολή με το πάθος της “καρέκλας” και της εξουσίας που διαπερνά τους περισσότερους από τους άλλους χώρους οργάνωσης της κοινωνικής δράσης στην Ελλάδα.

Όλες αυτές οι ιδιότητες την κάνουν πρωτοπόρο μιας εφικτής ευρύτερης συσπείρωσης των κοινωνικών δυνάμεων που απαιτείται για την επιτυχή έκβαση του εγχειρήματος.

Η Ελληνική κοινότητα του ΕΛ/ΛΑΚ έχει μπροστά της να αντιμετωπίσει μια πρόκληση που της δίνει μια μοναδική ευκαιρία:

Να σπάσει το φράγμα της απομόνωσης από τις ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις. Να δείξει ότι είναι φορέας ενός μοναδικού και αξιοθαύμαστου πολιτισμού και πανανθρώπινων αξιών. Να στείλει στ’ αζήτητα τους μισθοφόρους ορισμένων ΜΜΕ που θέλουν να συκοφαντήσουν και να ταυτίσουν το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού, στην χειρότερη περίπτωση με ένα “παραβατικό” κίνημα και στην ηπιότερη με “περιθωριακά”, “φρικιά” της τεχνολογίας.

Αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία ανάδειξης της επανάστασης που φέρνει στην οικονομική παραγωγή και την κοινωνική οργάνωση το ΕΛ/ΛΑΚ.

Μπροστά της ανοίγεται ο δρόμος να πετύχει απέναντι στην κοινή γνώμη όσα θα πετύχαινε μετά από πολλά χρόνια επίπονης προσπάθειας.

Στο δίλημμα αυτό καλείται να απαντήσει σήμερα και να οργανώσει τον αγώνα του. Χωρίς αποκλεισμούς, χωρίς ηγεμονισμούς, με μετριοπάθεια, διάλογο και επιμονή. Η νίκη θα είναι τελικά δική της. Οι καιροί είναι με το μέρος της. Η κοινωνία θα έρθει με το μέρος της. Αρκεί να μάθει.

Καθώς οι ομότιμες μορφές ιδιοκτησίας αποτελούν θεσμικά μορφές πανανθρώπινου μοιράσματος του πλούτου, οι σύμμαχοι βρίσκονται σε όλο τον πλανήτη, είναι δυνητικά δισεκατομμύρια δικτυωμένοι πολίτες (η πρώτη έκκληση διεθνούς δημοσιοποίησης αναρτήθηκε ήδη στο αγγλικό blog του P2P). Το μόνο ερώτημα είναι πόσο γρήγορα θα επιτευχθεί ο στόχος.

Το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ δεν αποτελεί μόνο τα Ελγίνεια του σύγχρονου ελληνισμού αλλά θα μεταβληθεί σε έναν αγώνα όμοιο με αυτόν για την επιστροφή των μαρμάρων. Ακόμα και αν διαρκέσει χρόνια και αλλάξουν πολλές κυβερνήσεις, ο αγώνας θα συνεχίζεται μέχρι την τελική δικαίωση. Το ζήτημα είναι ότι όσο γρηγορότερα κατανοήσει η Ελληνική πολιτεία ποια είναι η ορθολογιστικά επιβεβλημένη λύση, τόσο γρηγορότερα θα απολαύσει η ελληνική οικονομία και ο Έλληνας πολίτης τους ευεργετικούς της καρπούς.

Στην ζοφερή οικονομική πραγματικότητα που υπόσχεται χειροτέρευση, η εναλλακτική οικονομία που ξεπήδησε μέσα από το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού προβάλει σαν μια φωτεινή εναλλακτική.

Κρατική VS ομότιμης ιδιοκτησίας: η περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της ΕΡΤ

Σε επανειλημμένα posts σε τούτο το ομότιμο βήμα ανοικτού διαλόγου, τόσο εγώ όσο και ο Βασίλης Κωστάκης προσπαθήσαμε να τονίσουμε τη διαφορά της κρατικής από την ομότιμη ιδιοκτησία και να οριοθετήσουμε στους αναγνώστες το τι αποτελεί τη σφαίρα των “κοινών”. Το παράδειγμα της ΕΡΤ προσφέρεται για να γίνει αυτό ξεκάθαρα κατανοητό από τους περισσότερους.Με τυμπανοκρουσίες και την παρουσία των υπουργών Θ. Ρουσόπουλου και Γ. Αλογοσκούφη ξεκίνησε με εναρκτήρια εκδήλωση το on line ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ.Η σημασία της ψηφιοποίησης του αρχείου είναι αναμφίβολα μεγάλη για τον σύγχρονο ελληνισμό αλλά και για τους άλλους κατοίκους του πλανήτη.

Ωστόσο, υπάρχουν μερικές λεπτομέρειες που καταδεικνύουν την ταξικότητα των επιλογών του σημερινού ελληνικού κράτους και την αντιδραστική του πολιτική απέναντι στην κοινωνική πρόοδο.

Το ψηφιοποιημένο υλικό αποτελεί αποκλειστική ιδιοκτησία της ΕΡΤ.

Αυτό δεν είναι καθόλου εύλογο σε μια νέα εποχή που έχουν αναπτυχθεί νέες μορφές ιδιοκτησίας. Ο πολίτης μπορεί να έχει πρόσβαση να δει, αλλά δεν έχει το δικαίωμα να χρησιμοποιήσει ελεύθερα το υλικό του αρχείου, όχι μόνο για εμπορικούς, αλλά ακόμα και για μη εμπορικούς σκοπούς. Αν προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει το υλικό σε κάποιο δικό του web site ή να το ενσωματώσει σε δικές του δημιουργίες θα έχει πραγματοποιήσει μια πληθώρα αδικημάτων παραβίασης των νόμων της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Πρόκειται κλασσική περίπτωση που καταδεικνύει τον χαρακτήρα της κρατικής/δημόσιας περιουσίας στον σύγχρονο ελληνικό καπιταλισμό. Η περιουσία αυτή είναι αποκλειστική και γίνεται αντικείμενο διαχείρισης από μια γραφειοκρατία, ενώ οι πολίτες παύουν να ασκούν κυριαρχία σ’ αυτή. Στο όνομα της δήθεν κοινής ιδιοκτησίας η περιουσία αυτή απαλλοτριώνεται από το συλλογικό και αποσπάται από τον πολίτη. Συχνά μέσα από τους δρόμους της γραφειοκρατικής αδιαφάνειας γίνεται μέσο αναδιανομής του κοινωνικού πλούτου προς όφελος επιχειρήσεων και καλοπληρωμένων διαχειριστών. Η κρατική/δημόσια ιδιοκτησία διακρίνεται απόλυτα από τις μορφές της ομότιμης ιδιοκτησίας που καταγράφονται νομικά με την Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης (GPL) και τις Άδειες των Κοινών Δημιουργημάτων (creative commons). Στο δοκίμιο του“Οι Πολιτικές Επιπτώσεις της Ομότιμης Επανάστασης” ο Michel Bauwens διαχωρίζει με σαφήνεια τα χαρακτηριστικά τους:

“Αυτές οι νέες μορφές ιδιοκτησίας έχουν τουλάχιστον 3 χαρακτηριστικά: 1.Στοχεύουν ενάντια στην ατομική ιδιοποίηση της από κοινού δημιουργηθείσας αξίας 2.Στοχεύουν στο να έχουν σαν αποτέλεσμα την ευρύτερη δυνατή χρήση, δηλαδή αποτελούν θεσμούς καθολικής κοινής ιδιοκτησίας 3.Διατηρούν την κυριαρχία του ατόμου

Η τρίτη διάσταση αφορά στο γιατί η ομότιμη ιδιοκτησία διαφέρει θεμελιωδώς από την ατομική όσο και από την συλλογική ιδιοκτησία. Η ατομική ιδιοκτησία είναι προσωπική αλλά είναι και αποκλειστική, δηλώνει: “ο,τι είναι δικό μου δεν είναι δικό σου”. Αλλά και η κρατική, που αποτελεί συλλογική ιδιοκτησία, είναι επίσης αποκλειστική με μια άλλη όμως έννοια: δηλώνει, “είναι δικό μας”, αλλά σημαίνει ότι δεν έχεις πλέον την κυριαρχία. Προέρχεται από εμάς, ελέγχεται από μια γραφειοκρατία ή μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία, αλλά δεν είναι πραγματικά δική σου. Το συλλογικό, αντί για το άτομο, έχει αναλάβει τον έλεγχο και περισσότερο συχνά (παρά όχι) εμπλέκεται εξαναγκασμός.

Αλλά η Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης ή η άδειες “Κοινών Δημιουργημάτων” είναι διαφορετικές. Η “Κοινή” ιδιοκτησία δεν είναι συλλογική ιδιοκτησία. Με τη χρήση τους, αποδίδεται πλήρως στο άτομο, δηλαδή αναγνωρίζεται η ατομική του ιδιοκτησία. Μοιράζεσαι ελεύθερα την κυριαρχία σου με τους άλλους. Αυτό είναι ακόμα πιο ξεκάθαρο στα σχήματα αδειών των “Κοινών Δημιουργημάτων” όπου το άτομο αποκτά μια ολόκληρη κλίμακα δυνατοτήτων για μοίρασμα. Διατηρείς τον πλήρη έλεγχο, δηλαδή την “κυριαρχία” και δεν εμπλέκεται εξαναγκασμός.”

Η περίπτωση του ψηφιακού αρχείου της ΕΡΤ αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα πως εννοούν την κοινοκτημοσύνη και τη συλλογική δημόσια περιουσία οι διαχειριστές της κρατικής ιδιοκτησίας. Η ηθική νομιμοποίηση των πολιτικών επιλογών της σημερινής κυβέρνησης είναι ανύπαρκτη καθώς το υλικό του αρχείου έχει παραχθεί από το υστέρημα του ελληνικού λαού που εξαναγκάζεται σε εισφορά από ιδρύσεως της εταιρείας. Οι κυβερνώντες γδέρνουν το “βόδι” (τους Έλληνες πολίτες) δυο φορές: μια με την εξαναγκαστική εισφορά και στη συνέχεια χωρίς να επιτρέπουν την απόδοση αυτού του πλούτου πίσω στους πολίτες, αλλά παραδίδοντάς το στα χέρια των εκάστοτε διορισμένων από την κυβέρνηση διαχειριστών. Μάλιστα η χρηματοδότηση του εγχειρήματος γίνεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, δηλαδή από τον πλούτο που συνεισφέρουν όλοι οι φορολογούμενοι πολίτες της Ευρώπης!

Η φύση του ψηφιακού αρχείου της ΕΡΤ επιτρέπει την αναπαραγωγή του με σχεδόν μηδαμινό κόστος και τη διανομή του μέσω του διαδικτύου. Η πολιτική απόφαση της κυβέρνησης να μην διαθέσει το αρχείο με την μορφή ομότιμης ιδιοκτησίας εισάγει ένα τεχνητό περιορισμό και μια ψευδοσπάνη σε πολιτιστικό πλούτο που θα μπορούσε να διατεθεί εξίσου σε όλα τα μέλη της κοινωνίας και να αποτελέσει μια θετική “εξωτερικότητα” προσώπων και επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στους τομείς της ενημέρωσης, της γνώσης, της επιστήμης, και του πολιτισμού. Η διάθεση του υλικού με τη μορφή των αδειών Creative Commons ή General Public Lisence θα μπορούσε να αποτελέσει τη μαγιά μιας νέας άνθησης του πολιτισμού και της παιδείας και νέων ευκαιριών στην οικονομία. Η διάθεση του αρχείου στη σφαίρα των “κοινών” θα μπορούσε να επιτρέψει σε πολλές ομάδες και μικρές επιχειρήσεις να δημιουργήσουν δικά τους μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας με μικρό κόστος στην σημερινή εποχή του διαδικτύου. Θα επέτρεπε την άνθηση της πραγματικής δημοκρατίας και του πλουραλισμού έναντι της κατευθυνόμενης ενημέρωσης και της κονσερβοποιημένης ψυχαγωγίας. Θα επέτρεπε στους δημιουργούς να χρησιμοποιήσουν άφθονο υλικό για remix, να το παρουσιάσουν με νέο δημιουργικό τρόπο. Η σημερινή κυβέρνηση επιλέγει να μην το κάνει. Ο μόνος ωφελημένος από μια τέτοια πολιτική είναι μεγάλα συγκροτήματα ενημέρωσης και παραγωγής οπτικοακουστικού υλικού. Οι μόνοι χαμένοι είναι τα εκατομμύρια των Eλλήνων πολιτών.

Δίκαια ο Παναγιώτης Βρυώνης ιστολόγιό του, αφού επισημαίνει τη σημασία του έργου, ανησυχεί για την πολιτική του διάσταση. Αυτό που κάνει ακόμα πιο ύποπτες και επικίνδυνες τις πραγματικές προθέσεις της κυβέρνησης είναι η επιλογή της μορφής με την οποία το ψηφιοποιημένο υλικό θα διατίθεται στο κοινό. Η ΕΡΤ διάλεξε τη μορφή του WMV που αποτελεί ένα κλειστό πρότυπο της εταιρείας Microsoft. Η επιλογή είναι πολιτική και εξαναγκάζει τους χρήστες στην χρήση του λογισμικού που μονοπωλεί η Microsoft δημιουργώντας προβλήματα αναπαραγωγής του υλικού από χρήστες άλλων λειτουργικών συστημάτων. Επιπλέον μια σημαντική οικονομικά επένδυση εξαρτάται από τις ορέξεις της εταιρείας που το κατέχει για το αν θα συνεχίσει να το υποστηρίζει στο μέλλον. Μια εκτενέστερη ανάλυση για το θέμα αυτό μπορεί να δει κανείς από τον cosmix. Η υπόθεση χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και ενδεχομένως δημοσιογραφικής και νομικής έρευνας. Υποκρύπτει το λιγότερο ένα πολιτικό σκάνδαλο. Ας σημειωθεί ότι ο υπουργός εθνικής οικονομίας Γ. Αλογοσκούφης υπέγραψε πριν μερικά χρόνια συμφωνία παράδοσης της δημόσιας υποδομής λογισμικού της χώρας μας στην Microsoft.

Οι ομότιμοι βλέπουν την υπόθεση της ψηφιοποίησης του αρχείου της ΕΡΤ σαν μια σημαντική ευκαιρία διάδοσης των ομότιμων σχέσεων ιδιοκτησίας που με τη σειρά της μπορεί να διευρύνει, επιδρώντας ενισχυτικά, τις ομότιμες σχέσεις παραγωγής.

Στα πλαίσια αυτά θεωρώ ότι θα ήταν θεμιτό:

Να οικοδομηθεί η ευρύτερη κοινωνική συμμαχία που θα διεκδικήσει την μετατροπή του νομικού καθεστώτος των πνευματικών δικαιωμάτων που διέπει τη διάθεση του αρχείου και την ψηφιοποίηση του περιεχομένου του σε format ανοικτού λογισμικού για την διασφάλιση της ισότιμης και απρόσκοπτης σε βάθος χρόνου πρόσβασης των πολιτών. Τα προοδευτικά κόμματα, οι οργανώσεις του ανοικτού λογισμικού, οι blogers και οι προοδευτικοί πολίτες πρέπει να συστρατευθούν για την επίτευξη αυτού του στόχου.

Οι Έλληνες ευρωβουλευτές πρέπει να ενημερώσουν την ευρωπαϊκή επιτροπή, που μάχεται την μονοπωλιακή θέση της Microsoft, για τις επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης. Οι προοδευτικοί βουλευτές του Ελληνικού κοινοβουλίου πρέπει να εγείρουν ζήτημα.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ενδεχόμενη ιδιωτικοποίηση της εταιρείας στο μέλλον (αν και δεν συζητείται δεν μπορεί να αποκλεισθεί σε μεταγενέστερο χρόνο) μπορεί να οδηγήσει τα “ασημικά” του πολιτιστικού πλούτου της σύγχρονης Ελλάδας στα χέρια ιδιωτών. Ο χρόνος για έναρξη της δράσης και τη δημοσιοποίηση του προβλήματος είναι τώρα.

Θα μπορούσε παράλληλα να δημιουργηθεί μη κερδοσκοπικός φορέας που θα αναλάβει να εγγυηθεί την ταχύτερη ολοκλήρωση του έργου και την διασφάλιση των κανόνων διάθεσής του. Ένας τέτοιος φορέας θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει τις κοινότητες του ΕΛΑΚ και να χρησιμοποιεί εθελοντική ή κοινωνική εργασία και ομότιμα οργανωτικά σχήματα για την υλοποίηση και συντήρηση του έργου.

Ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας θα πρέπει να συστρατευθεί στην κίνηση αυτή, αφού κατανοήσει την θετική “εξωτερικότητα” που θα αποτελούσε για την επιχειρηματική δραστηριότητα η ελεύθερη διάθεση του αρχείου.

Η Ελληνική κοινωνία πρέπει να αδράξει τέτοιες ευκαιρίες εκσυγχρονισμού και δικαιότερης κατανομής του πλούτου. Τα οικονομικά δεδομένα εξελίσσονται κατά τρόπο ζοφερό χωρίς να προδιαγράφεται διέξοδος από την επερχόμενη κρίση αν δεν υιοθετηθούν άμεσα εναλλακτικές προσεγγίσεις.

P2P και η “Ελληνική” περίπτωση

Tου Γιώργου Παπανικολάου (George Papanikolaou)

Tο Ελληνικό blog του P2P foundation βρίσκεται επιτέλους στον αέρα. Η προετοιμασία του έγινε συλλογικά από μια αρχική ομάδα λίγο πριν το ξέσπασμα των πρόσφατων πυρκαγιών. Στις μεταξύ μας συζητήσεις εκείνων των ημερών με τον Βασίλη Κωστάκη κυριαρχούσε η ανάγκη να επιταχυνθούν οι διαδικασίες σαν να υπήρχε μια αδιόρατη εσωτερική πίεση να κοινοποιηθεί το εννοιολογικό πλαίσιο της P2P θεωρίας και να εκτεθεί στο ελληνικό κοινό όσο το δυνατόν συντομότερα. Σαν να δίναμε μια μάχη με το χρόνο. Δυστυχώς λίγες μέρες μετά, η χώρα μας βίωσε την τρομακτική οικολογική, ανθρώπινη και οικονομική καταστροφή των πυρκαγιών. Στην πραγματικότητα πιστεύω ότι κανείς από μας δεν εξεπλάγη από την κατάληξη αυτής της τραγωδίας, που δεν αποτελεί παρά μόνο την κορυφή του παγόβουνου της βαθιάς κοινωνικοπολιτικής κρίσης του Ελληνικού χώρου. Αποτελεί ωστόσο μεγάλο δυστύχημα ότι η αποκάλυψη και κοινοποίησή της στον διεθνή χώρο έγινε με τρόπο τόσο δραματικό και σε βάρος ενός τόσο δυσαναπλήρωτου κοινού αγαθού: του φυσικού περιβάλλοντος.

Στην επικοινωνία αυτή θα προσπαθήσω να απαντήσω στο ερώτημα του Michel Bauwens “γιατί ένα τέτοιο ενδιαφέρον για την P2P θεωρία στην Ελλάδα;” όπως εγώ το αντιλαμβάνομαι.

Ο σημερινός τρόπος οργάνωσης της διεύθυνσης της Ελληνικής κοινωνίας έχει φτάσει κοντά στα όριά των διαχειριστικών δυνατοτήτων του. Θεσμοί, κράτος και πολιτικά κόμματα αδυνατούν να διαχειριστούν τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της ίδιας της άρχουσας τάξης, αδυνατούν να συγκρουστούν με τα δίκτυα οργανωμένων ομάδων/τάξεων και να επιβάλουν με συνέπεια ακόμα και οποιαδήποτε μεταρρύθμιση δεν υπερβαίνει τα πλαίσια του συστήματος αλλά του εξασφαλίζει την μεσοπρόθεσμη επιβίωση. Για παράδειγμα, η αδυναμία αντιμετώπισης της πρόσφατης κρίσης των πυρκαγιών -ανεξάρτητα από τον επιμερισμό ιδιαίτερης βαρύτητας ευθυνών - πιστώνεται σήμερα από την πλειονότητα, στο σύνολο του ιεραρχικά δομημένου συγκεντρωτικού συστήματος κράτους και κομμάτων. Το “πρωτόκολλο” δόμησης του ιεραρχικού δικτύου της εξουσίας είναι σοβαρά διεφθαρμένο και βουτηγμένο μέσα στην ανυποληψία. Πελατειακές σχέσεις, παραοικονομία, αδιαφάνεια, επικοινωνιακή διαχείριση των προβλημάτων, νεποτισμός και διοικητική αυθαιρεσία, αποτελούν κυρίαρχες πρακτικές αποστερώντας του την εσωτερική νομιμοποίηση. Ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας είναι στενά συνδεδεμένος με την κρατική δραστηριότητα και διαπλέκεται μ’ αυτή πολυποίκιλα διαμορφώνοντας ένα αρνητικό για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Η σχάση του αποστήματος της διαφθοράς συμπαρασέρνει όχι μόνο υψηλά κοινωνικά στρώματα, αλλά διαχέεται ευρέως και στις κατώτερες τάξεις. Όλ’ αυτά συνδυασμένα με τις εγγενείς αδυναμίες επίτευξης μιας εγγυημένης ευημερίας σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, οδηγεί σε ουσιαστική ανημποριά των πολιτικών δυνάμεων να οργανώσουν τη συναίνεση. Τα κρίσιμα συσσωρευμένα προβλήματα (φτώχεια, υπερδανεισμός, υποαμοιβόμενη εργασία, ανεργία, επαπειλούμενη κατάρρευση του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, αναποτελεσματική παιδεία και δημόσια υγεία) απαιτούν πλατιές συναινέσεις και είναι αμφίβολο ότι οι υπάρχουσες πολιτικές δυνάμεις και οι θεσμοί με την παρούσα οργανωτική τους δομή επαρκούν για να τα επιλύσουν και να εξασφαλίσουν μεσο-μακροπρόθρεσμη σταθερότητα και ευημερία.Για τον λόγο αυτό οι άνθρωποι είναι ανήσυχοι και πολλές φορές αγανακτισμένοι. Ένα μεγάλο μέρος τους αναζητά έναν νέο αυτοπροσδιρισμό, μια νέα σχέση με την πολιτική και τη συλλογικότητα, έξω από παραδοσιακά σχήματα και θεωρίες. Ένα μικρότερο -αλλά ευάριθμο- μέρος αποζητά να συμμετάσχει ενεργότερα στη διαμόρφωση της ιστορίας, προβληματιζόμενο για την δική του προσωπική ευθύνη.Αλλά πως; Μέσα στις συνθήκες αυτές η προσπάθεια για τη διεύρυνση των οριζόντων της πολιτικής σκέψης αποτελεί φυσιολογική συνέπεια. Το εννοιολογικό πλαίσιο της P2P θεωρίας προσφέρει μια επίκαιρη ερμηνεία των φαινομένων αλλά πολύ περισσότερο διακρίνει τις βασικές συνιστώσες μιας νέας μορφής κοινωνικής οργάνωσης που αναπτύσσεται μπροστά στα μάτια μας. Σκιαγραφεί τα βασικά συστατικά ενός υπαρκτού «νέου» που έχει «εφικτό» μέλλον και στόχους που δεν αποτελούν μια νέα ουτοπία. Δίνει μερικές από τις απαντήσεις και υποδεικνύει τη γενική κατεύθυνση δράσης και πειραματισμού.

Θα συμφωνούσα με τον Βασίλη Κωστάκη οι P2P διαπερνούν, θα πρόσθετα και διεμβολίζουν, την αριστερά και τη δεξιά με τους παραδοσιακούς τους προσδιορισμούς (αν και πιστεύω ότι οι P2P αποτελούν μια πολιτική έκφραση της σύγχρονης αριστεράς). Θα μπορούσα αυθόρμητα να διακρίνω δυνάμεις ρευμάτων της πρόσφατης ελληνικής πολιτικής ιστορίας που μπορεί να έχουν ένα εκλεκτικό ενδιαφέρον για την P2P θεωρία: καταρχήν οι δυνάμεις που συμμετείχαν στη ριζοσπαστική πολιτικοποίηση της μεταπολίτευσης και που απογοητευμένες είδαν το πολιτικό τους κεφάλαιο να εξανεμίζεται σε επιτεύγματα πολύ κατώτερα των προσδοκιών τους, δυνάμεις του οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού που στεγάστηκαν περιθωριακά και παροδικά στην ελληνική κεντροδεξιά και κυρίως μεγάλα τμήματα της ελληνικής νεολαίας που δεν θήτευσε στα θρανία της κομματικής πολιτικοποίησης ποτέ, αλλά βιώνει καθημερινά τις ομότιμες μορφές συμμετοχής και διανομής (από τη μουσική, τις ταινίες, τα παιχνίδια και τα blogs στις κοινότητες του διαδικτύου, μέχρι τη αναζήτηση της γνώσης και της επιστήμης). Η P2P θεωρία παρέχει το εννοιολογικό πλαίσιο συνάντησης μέσα από κοινή δράση των “πολιτικά έμπειρων” γενεών με την “τεχνολογικά έμπειρη” και κομματικά “παρθένα” νέα γενιά. Η συγκόλληση του ρήγματος αυτών των γενεών είναι σημαντική και επίκαιρη. Το ρήγμα είναι μεγάλο και συγκαλύπτεται συστηματικά από μια γενιά πρεσβύτερων “βολεμένων” που μετακύλησε τα δάνειά της καταναλωτικής της κραιπάλης, την παρωδία της δημόσιας οργάνωσης της και την οικολογική “έρημο” σε μια γενιά με υποβαθμισμένη παιδεία, ανεργία ή υποαμοιβόμενη εργασία και έλλειψη ευκαιριών (το πρόσφατο τηλεοπτικό σποτάκι της Greenpeace αποτελεί μόνο ένα πρώτο δείγμα της αναπτυσσόμενης αντιπαλότητας).

Ακόμα σημαντικότερο είναι το γεγονός ότι η ζοφερή οικονομική κατάσταση (που ωστόσο δεν έχει αποκαλυφθεί στους μακροοικονομικούς δείκτες σε όλο της το μεγαλείο) καθιστά σχεδόν αδύνατη την απαιτούμενη αναδιανομή, εφόσον δεν υιοθετηθούν καινοτόμες προσεγγίσεις. Στην περίπτωση αυτή η μερική υιοθέτηση της P2P παραγωγής σε ορισμένους κλάδους της οικονομίας (πχ παιδεία) και η διεύρυνση των «commons» (αρχικά σε άυλα πολιτιστικά και παραγωγικά αγαθά), παρέχει μια εναλλακτική βελτίωσης της εισοδηματικής θέσης των ασθενέστερων τμημάτων του πληθυσμού, απολύτως εφικτή στα πλαίσια του παρόντος συστήματος. Αποτελεί ένα μέσο επίτευξης οικονομιών κλίμακας που μπορούν να υποβοηθήσουν την συσσώρευση σε άλλους κλάδους της οικονομίας και να επιτρέψουν την αναδιανομή πλεονάσματος σε συνθήκες στενότητας πόρων. Όλ’ αυτά προϋποθέτουν ωστόσο πολιτική βούληση που δεν είναι εκφρασμένη ακόμα ούτε κατ’ ελάχιστο στους καθιερωμένους πολιτικούς χώρους.

Με λίγα λόγια ο ιστότοπος μας έρχεται σε μια επίκαιρη στιγμή της ελληνικής ιστορίας όπου οι υποκειμενικότητες όχι μόνο επαναπροσδιορίζονται με ταχύρυθμες διεργασίες αλλά προκύπτουν επιπρόσθετα οικονομικές ανάγκες που πρέπει να αντιμετωπισθούν γρήγορα. Σε οποιαδήποτε περίπτωση αποτυχίας η χώρα αντιμετωπίζει τα ζοφερά ενδεχόμενα της περιθωριοποίησης στην διαδικασία της παγκοσμιοποίησης και το ρίσκο της ανόδου του πολιτικού αυταρχισμού. Χώρες με μέσο επίπεδο ανάπτυξης όπως η Ελλάδα διατρέχουν αυξημένους κινδύνους για μια τέτοια κατάληξη αν δεν ακολουθήσουν έγκαιρα διορατικές πολιτικές. Η P2P θεωρία είναι λοιπόν επίκαιρη για την Ελλάδα. Διαβάστε τις βασικές της αρχές στον ιστοτοπο μας.

Μετεκλογικές εξελίξεις στην Ελλάδα και P2P

Tου Γιώργου Παπανικολάου (George Papanikolaou)

Με την ευκαιρία των πρόσφατων εκλογών και του προεκλογικού φρεσκαρίσματος των πολιτικών απόψεων των κομματικών σχηματισμών αισθάνομαι την ανάγκη να προχωρήσω σε κάποιες διαπιστώσεις.

Τα οικονομικά προγράμματα όλων των κομμάτων (ανεξαρτήτου αυτοτοποθέτησης στο πολιτικό φάσμα) αναγνωρίζουν μόνο και μόνο μια κυρίαρχη μορφή σχέσης που οργανώνει την παραγωγή αξιών χρήσης, αυτήν της μισθωτής εργασίας. Ο πολιτικός τους ορίζοντας εξαντλείται σε μια οικονομία αμοιβαιότητας και η διαφορές τους στις μορφές που πραγματοποιείται η ανταλλαγή. Η «δεξιοσύνη» αποδίδεται στους οπαδούς της διαμεσολάβησης των αγορών, άρα της διεύρυνσης της σφαίρας των αγαθών που εμπορευματοποιούνται ενώ η «αριστεροσύνη» στους οπαδούς της διαμεσολάβησης των μηχανισμών του κράτους που ρυθμίζουν την αμοιβαιότητα μέσα από συστήματα ιεραρχίας. Οι ακραίες εκφάνσεις οργάνωσης της σύγχρονης μισθωτής εργασίας είναι από τη μια πλευρά ο «νεοφιλελευθερισμός» και από την άλλη ο πρώην «υπαρκτός σοσιαλισμός» όπου η ιεραρχία ιδιοποιούνταν προνομιακά το κοινωνικό πλεόνασμα. Αμφότεροι τρόποι είναι σήμερα απεχθείς στην πλατιά μάζα των εργαζόμενων τμημάτων του πληθυσμού. Για τον λόγο αυτό το δίλημμα αριστερά ή δεξιά μοιάζει ασαφές.

Αντίθετα, από τη σκοπιά του εννοιολογικού πλαισίου της P2P θεωρίας το δίλημμα μπορεί να επαναπροσδιορισθεί δίνοντας άλλο οικονομικό περιεχόμενο στο όραμα της αριστεράς. Μια νέας μορφής ιδιοκτησία ούτε κρατική/δημόσια ούτε ατομική, αλλά ομότιμη αναδύεται μέσα από την τεχνολογική υποδομή και την αφθονία που έχει κατακτήσει η ανθρωπότητα τουλάχιστον σε μια σφαίρα της παραγωγής. Μια νέα δυναμική ανθρώπινων σχέσεων, οι ομότιμες, που αποτελούν έναν τρόπο οργάνωσης της εργασίας έξω από την σφαίρα της μισθωτής εργασίας, παράγει σήμερα αξίες χρήσης. Η διεύρυνση της ομότιμης παραγωγής αποτελεί σήμερα το μόνο μακροχρόνια εγγυημένο τρόπο διανομής υπέρ των ασθενέστερων. Η διεύρυνση της σφαίρας των «Κοινών» με οποιονδήποτε τρόπο κι αν υλοποιείται αρκεί να διακρίνεται από τα θεσμικά χαρακτηριστικά της ομότιμης ιδιοκτησίας μπορεί να αποτελεί έναν τακτικό στόχο του πολιτικού της αγώνα (σε αντίθεση με τη διεύρυνση του κράτους). Το εφικτό ζητούμενο του οράματός της δεν μπορεί να αποτελεί τίποτα λιγότερο από την συρρίκνωση της σφαίρας του εξαναγκασμού στη μισθωτή εργασία. Η προστασία του εργαζόμενου και η εγγύηση της αξιοπρεπούς επιβίωσής του μέσα από ένα καθολικό εγγυημένο εισόδημα και όχι η προσπάθεια προστασίας των θέσεων της μισθωτής εργασίας μπορεί να είναι το κεντρικό σύνθημα του συνδικαλιστικού της αγώνα . Στο θεσμικό επίπεδο το πολιτικό της πρόγραμμα πρέπει να αποσκοπεί εκτός από την συμμετοχική δημοκρατία, ακόμα παραπέρα στην υιοθέτηση πρακτικών ομότιμης διακυβέρνησης. Η συμμετοχική δημοκρατία δεν μπορεί να ευδοκιμήσει από μόνη της σε ένα σύστημα που αναπαράγει και διευρύνει την οικονομική ανισότητα για τον απλούστατο λόγο ότι κανείς δεν συμμετέχει νομιμοποιώντας ένα καθεστώς που δεν του εξασφαλίζει ευημερία. Αυτό θα αποτελούσε συμμετοχική κοροϊδία. Η επέκταση των ομότιμων μορφών διακυβέρνησης θα μπορούσε να κάνει εφικτό «…Ένα μεταρρυθμισμένο κράτος που λειτουργεί στο πλαίσιο της αναγνώρισης πολλαπλών συμμέτοχων και δεν υπάγεται πλέον στα εταιρικά συμφέροντα, αλλά λειτουργεί σαν ένας δίκαιος επιδιαιτητής μεταξύ των «Κοινών», της αγοράς και της οικονομίας «δώρων»…» (Michel Bauwens, «Η πολιτική οικονομία της ομότιμης παραγωγής»).

Αυτό το πλαίσιο μπορεί να οριοθετήσει πραγματικούς πόλους «προόδου» – «συντήρησης» και κατ’ αντιστοιχία «αριστεράς» – «δεξιάς».

Από αυτή την οπτική το εκλογικό αποτέλεσμα σηματοδοτεί την συντηρητική συνισταμένη της Ελληνικής κοινωνίας. Δεν σηματοδοτεί διόλου μια προς τ’ αριστερά στροφή του εκλογικού σώματος όπως μερικοί ισχυρίζονται. Ο συντηρητισμός διατρέχει οριζόντια όλο το πολιτικό φάσμα καθώς «δεξιές» αντιλήψεις δεσπόζουν στην Αριστερά.

Το εκλογικό αποτέλεσμα υποδεικνύει τον φοβικό και συντηρητικό χαρακτήρα που λαμβάνει ο αυξανόμενος ριζοσπαστισμός των μεσαίων στρωμάτων στη σημερινή συγκυρία. Το οικονομικό υπόστρωμα αυτού του ριζοσπαστισμού είναι η εκτεταμένη καταστροφή τους από την οικονομική ανάπτυξη σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης, μιας κοινωνίας που δεν έχει προβεί σε επαρκείς ενέργειες αναδιάρθρωσης της παραγωγικής της βάσης. Δεσπόζουσες εκφάνσεις που προκαλούν την δυσαρέσκεια είναι η ιστορία του χρηματιστηρίου και ο τραπεζικός υπερδανεισμός που οδηγεί στην ταχύτατη συσσώρευση του πλούτου στο μεγάλο κεφάλαιο. Ο ριζοσπαστισμός δεν αποτελεί από μόνος του δύναμη προόδου. Για να μετατραπεί σε τέτοια χρειάζεται προοδευτικές θεωρίες και πρακτικές.

Σημαίνει όμως αυτό ότι ένας υποστηρικτής των P2P πρακτικών πρέπει να στέκεται σε απόσταση χωρίς να λαμβάνει θέση για τις εξελίξεις.

Καθώς η δυναμική του P2P είναι ακόμα ασθενική στον Ελληνικό χώρο η υποστήριξη όλων εκείνων των δυνάμεων που εξασφαλίζουν τις καλύτερες συνθήκες διάδοσης τους είναι επιβεβλημένη. Σ’ αυτό οι κομματικοί σχηματισμοί δεν είναι ίδιοι. Για παράδειγμα άλλοι υπογράφουν μυστικοσύμφωνα προσπαθώντας να προσδέσουν την μηχανογράφηση της χώρας στην Microsoft και άλλοι υιοθετούν έστω και εξαιρετικά περιορισμένα το ανοικτό λογισμικό. Άλλοι αδιαφορούν για τα ζητήματα των πατεντών λογισμικού και άλλοι αρχίζουν να τοποθετούνται θετικά. Άλλοι διαλέγονται με τις κοινότητες του ανοικτού λογισμικού και άλλοι τις περιφρονούν. Άλλοι υποστηρίζουν τον μαθητικό υπολογιστή και άλλοι σφυρίζουν αδιάφορα. Άλλοι επιχειρούν να μετασχηματίσουν ορισμένους θεσμούς και υιοθετούν πιο συμμετοχικά σχήματα οργάνωσης και άλλοι πιστεύουν σε μια περιορισμένη αντιπροσωπευτική δημοκρατία.

H ελληνική μικροαστική αριστερά και η ομότιμη προοπτική

Tου Γιώργου Παπανικολάου (George Papanikolaou)

Αξίζει ιδιαίτερη μνεία στην παρέμβασή του Αιμίλιου Ζαχαρέα με τον τίτλο «Η μικροαστική αριστερή παθογένεια» (Ελευθεροτυπία, Παρασκευή 19 Οκτωβρίου 2007 σελ. 10) κυρίως γιατί, ενάντια στο ρεύμα, διατυπώνει με παρρησία αλήθειες που συγκαλύπτονται σκόπιμα από μεγάλο μέρος της αυτοαποκαλούμενης «αριστερής» διανόησης της χώρας μας. Στην παρέμβασή του -που θα συνιστούσα στον αναγνώστη να τη διαβάσει αυτούσια εδώ πριν προχωρήσει στη συνέχεια αυτού του post- ο Αιμίλιος Ζαχαρέας γράφει μεταξύ άλλων:

«…Τα κόμματα της Αριστεράς, ΣΥΝ και ΚΚΕ εκφράζουν σε επίπεδο ηγεσίας και στελεχικού δυναμικού τα ιδιοτελή συμφέροντα της επιθετικής μικροαστικής παθογένειας… Οι συναποτελούντες τις ηγετικές πολιτικές και συνδικαλιστικές ομάδες των κομμάτων αυτών θα ήθελαν να παίζουν τον ρόλο του αφεντικού, επειδή όμως δεν μπορούν να διαδραματίσουν αυτόν τον ρόλο ως ιδιώτες κεφαλαιούχοι, το κάνουν μέσα από το κρατικό κεφάλαιο χρησιμοποιώντας τον όρο «δημόσιο», επειδή γίνεται ευκολότερα αποδεκτός. Διανοητικά δεν μπορούν να κατανοήσουν πως το κεφάλαιο είναι η έννοια μιας κοινωνικής σχέσεως και ενός αγώνα…».

Στην πραγματικότητα μέσα από την ανάλυσή του για τις σχέση της ελληνικής «αριστεράς» με το κράτος και τις κρατικές επιχειρήσεις, ο Αιμίλιος Ζαχαρέας αποκαλύπτει την πραγματική ταξική ταυτότητα της δεσπόζουσας ελληνικής αριστεράς που εξαντλείται στην πολιτική αντιπροσώπευση παλιών και νέων μικροαστικών στρωμάτων. Χωρίς να θέλω να επεκταθώ σε λεπτομέρειες καθώς ξεφεύγει από το αντικείμενο αυτού του post, συνοπτικά, αυτή η εκπροσώπηση πολώνεται ανάμεσα στα παραδοσιακά αντιδραστικά μικροαστικά στρώματα που καταστρέφονται από την οικονομική ανάπτυξη (τόσο σε εθνική κλίμακα αλλά πολύ περισσότερο στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης) και εκπροσωπούνται κυρίως από το ΚΚΕ, και σε ένα πολυμορφικότερο συνονθύλευμα, περισσότερο προοδευτικών μικροαστικών στρωμάτων που αναζητούν την φωνή τους μέσα από τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι πρώτοι οραματίζονται ένα αντιμονοπωλιακό κράτος που θα αναδιανέμει το πλεόνασμα υπέρ του μικρού κεφαλαίου και θα το γλιτώσει από την κατά τ’ άλλα αναπόδραστη καταστροφή του (όραμα ουτοπικό, που προϋποθέτει επιπλέον την αντιστροφή της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης), ενώ οι δεύτεροι υιοθετούν μια μίξη αντιδραστικών και προοδευτικών αντιλήψεων (σχίσμα που εκφράζεται με τους δύο μείζονες πόλους στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ) που προσπαθεί να συγκεράσει αμυντικές και αντιδραστικές πρακτικές με προοδευτικές μεταρρυθμιστικές προσεγγίσεις. Η στροφή αυτή στην δεσπόζουσα ταξική εκπροσώπηση της αριστεράς δεν είναι πρόσφατη και τα στοιχεία της μπορεί ήδη να διακρίνει κανείς με την επικράτηση της Λασαλικής τάσης στην σοσιαλδημοκρατία του περασμένο αιώνα (βλέπε comment στο post του Βασίλη Κωστάκη «Είναι το P2P Αριστερά ή Δεξιά;»).

Δίκαια ο Αιμίλιος Ζαχαρέας τους θυμίζει ότι «…πέταξαν ακόμα και τον Κ. Μαρξ στα αζήτητα αφού ο ίδιος ήταν παθιασμένος πολέμιος του κράτους…».

Την ιδεολογικοπολιτική υποταγή της ελληνικής αριστεράς στην κεφαλαιοκρατική σχέση και τη μισθωτή εργασία μέσα από την εξύμνηση της κρατικής ή δημόσιας μορφής ιδιοκτησίας είχα επισημάνει σε προηγούμενο post, σχολιάζοντας τις μετεκλογικές εξελίξεις.

Η υποταγή αυτή δεν είναι συνέπεια ιδεολογικής πλάνης, αλλά οργανικής επικράτησης της μικροαστικής ιδεολογίας και συμφερόντων στους κόλπους της, ενώ το τελικό αποτέλεσμα σε πολιτικό επίπεδο είναι η παντελής έλλειψη αυτοτελούς χειραφετικής πολιτικής έκφρασης της μισθωτής εργασίας στις λιγότερο προνομιούχες μορφές της. Ενδεικτικό είναι το χαμηλό επίπεδο προτεραιότητας που έχει στον πολιτικό λόγο των λεγόμενων «αριστερών» κομμάτων το πρόβλημα της χορήγησης πολιτικών δικαιωμάτων στους οικονομικούς μετανάστες που αποτελούν ένα ευάριθμο εργατικό δυναμικό που εκτελεί κυρίως χειρωνακτική εργασία. Έναντι αυτού προτάσσουν την διεκδίκηση της απλής αναλογικής γιατί, απλούστατα, η αναλογικότερη εκπροσώπηση διασφαλίζει την από καλύτερες θέσεις υπεράσπιση των συμφερόντων των «μικροπρονομιούχων» (που αρέσκονται να παριστάνουν τους «μη προνομιούχους»).

Με τον ψευδοεπαναστατισμό αγώνων διαμαρτυρίας, χωρίς προοπτική, τακτική και στρατηγική κατεύθυνση και ξεκαθαρισμένους στόχους, οι «μικροπρονομιούχοι» προσπαθούν να στρατολογήσουν τα πιο ανήσυχα και ριζοσπαστικά κομμάτια της νέας γενιάς (των 700 ευρώ). Αναλίσκονται σε μια αντικαπιταλιστική ρητορική και ορισμένοι απ’ αυτούς καταλήγουν να διαγκωνίζονται με τους ριζοσπάστες της ακροδεξιάς που απλώνουν ανησυχητικά την επιρροή τους, χρησιμοποιώντας ένα παρόμοιο λαϊκιστικό αντικαπιταλιστικό, κρατικολάγνο λόγο που οι προηγούμενοι έσπειραν. Οι υπόγειες ιδεολογικές συγγένειες τμημάτων της «αριστεράς» και της ακροδεξιάς μεταμορφώνονται σιγά -σιγά σε ορατές ανταλλαγές στελεχών και ψηφοφόρων. Θυμίζουν τις πολιτικές διαδρομές με τις οποίες η τότε «αριστερά» άνοιξε τον δρόμο στην άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη του μεσοπολέμου.

Η κρατούσα αριστερά δημιουργεί μια σκόπιμη ιδεολογική σύγχυση γύρω από τη φύση της δημόσιας/κρατικής ιδιοκτησίας. Όπως επισημαίνει ο Michel Bauwens στο δοκίμιό του «Οι πολιτικές επιπτώσεις της ομότιμης επανάστασης» :

«… Η ατομική ιδιοκτησία είναι προσωπική, αλλά είναι και αποκλειστική, δηλώνει: oτι είναι δικό μου δεν είναι δικό σου. Αλλά και η κρατική, που αποτελεί συλλογική ιδιοκτησία, είναι επίσης αποκλειστική με μια άλλη όμως έννοια: δηλώνει, είναι δικό μας, αλλά σημαίνει ότι δεν έχεις πλέον την κυριαρχία. Προέρχεται από εμάς, ελέγχεται από μια γραφειοκρατία ή μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία, αλλά δεν είναι πραγματικά δική σου. Το συλλογικό έχει αναλάβει τον έλεγχο αντί για το άτομο, και περισσότερο συχνά (παρά όχι) εμπλέκεται εξαναγκασμός…»

Αυτή η «λεπτομεριούλα», ότι δηλαδή η φύση της παρούσας μορφής δημόσιας ιδιοκτησίας είναι αποκλειστική, «διαφεύγει» συστηματικά από τις πολιτικές ηγεσίες και τους λεγόμενους «αριστερούς» διανοούμενους (που «συμπτωματικά» αρκετά συχνά είναι ακαδημαϊκοί – δηλαδή δημόσιοι υπάλληλοι του ελληνικού κρατικού πανεπιστημίου- ή υπάλληλοι διαφόρων εποπτευόμενων από το κράτος οργανισμών και ιδρυμάτων). Μαζί μ’ αυτή, «διαφεύγει» επίσης συστηματικά, ότι ο έλεγχός της ασκείται από «…μια γραφειοκρατία ή μια αντιπροσωπευτική δημοκρατία…» Ότι δηλαδή δημιουργείται μια κάστα προνομιακής πρόσβασης και ελέγχου της δημόσιας περιουσίας, που (θα πρόσθετε κανείς) μπορεί με τον τρόπο αυτό να αντλεί κοινωνικό πλεόνασμα. Η αποσιώπηση αυτή είναι κυρίως σκόπιμη αν και σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να οφείλεται και σε πραγματική αγραμματοσύνη. Έτσι κι αλλιώς οι ιδεολογικές παραδόσεις του επιστημονικού σοσιαλισμού ουδέποτε αποτέλεσαν το ισχυρό σημείο της ιδεολογικής συγκρότησης της ελληνικής «αριστεράς».

Στον αντίποδα των προσεγγίσεων μιας ενταγμένης στην κεφαλαιοκρατική σχέση «αριστεράς», που προβάλει σαν οραματικό ορίζοντα την «εκδημοκρατισμένη» (στην καλύτερή της εκδοχή) κρατική ιδιοκτησία, οι υποστηρικτές της ομότιμης αλλαγής προβάλουν τις νέες μορφές ιδιοκτησίας.

Η ομότιμη ιδιοκτησία διαφοροποιείται ουσιαστικά τόσο από την ατομική όσο και από την κρατική/δημόσια. Αφορά θεσμικά και νομικά κατοχυρωμένες μορφές μη αποκλειστικών μορφών καθολικής κοινής ιδιοκτησίας, όπως προσδιορίζονται κυρίως από τη Γενική Άδεια Δημόσιας Χρήσης (GPL) και μερικές εκδοχές των αδειών “Κοινών Δημιουργημάτων” (Creative Commons). Η “Κοινή” ιδιοκτησία που θεσμοθετούν

«…δεν είναι συλλογική ιδιοκτησία. Με τη χρήση τους η κυριαρχία αποδίδεται πλήρως στο άτομο, δηλαδή αναγνωρίζεται η ατομική του ιδιοκτησία. Μοιράζεσαι ελεύθερα την κυριαρχία σου με τους άλλους. Αυτό είναι ακόμα πιο ξεκάθαρο στα σχήματα αδειών των “Κοινών Δημιουργημάτων”(Creative Commons) όπου το άτομο αποκτά μια ολόκληρη κλίμακα δυνατοτήτων για μοίρασμα. Διατηρείς τον πλήρη έλεγχο, δηλαδή την “κυριαρχία” και δεν εμπλέκεται εξαναγκασμός…»(Michel Bauwens, «Οι πολιτικές επιπτώσεις της ομότιμης επανάστασης»).

Άρα η «Κοινή» ομότιμη ιδιοκτησία χαρακτηρίζεται από την αναγνώριση της κυριαρχίας του ατόμου ενώ η κρατική, συχνά επικαλούμενη το κοινό καλό, αφαιρεί την κυριαρχία του ατόμου και ελέγχεται από μια γραφειοκρατία ή στην καλύτερη περίπτωση ένα αντιπροσωπευτικό σώμα. Η ομότιμη ιδιοκτησία αναιρεί την αποξένωση του παραγωγού από το προϊόν της εργασίας του, αποτελεί θεσμική αντανάκλαση ενός νέου τρόπου παραγωγής (και κατά συνέπεια διανομής) που αίρει την αλλοτρίωση. Η κρατική όχι.

Η συνέχεια της παρέμβασης του Αιμίλιου Ζαχαρέα δεν είναι εξίσου εύστοχη, καθώς αυτοαναιρεί την προηγούμενη του διαπίστωση ότι “…διανοητικά δεν μπορούν να κατανοήσουν πως το κεφάλαιο είναι η έννοια μιας κοινωνικής σχέσεως και ενός αγώνα…” Η παρέμβασή του παραμένει υποταγμένη στο “μότο” της ίδιας μικροαστικής νοοτροπίας την οποία πρωτύτερα καταγγέλλει:

«…Να ελπίζουμε πως είναι δυνατό να εκφραστεί από την Αριστερά ένα άλλο είδος αξιών, ικανών ν’ αναστήσουν τη σοσιαλιστική ελπίδα, φαίνεται αδύνατο κάτω από τις παρούσες συνθήκες. Ενα είδος εξιλέωσης θα μπορούσε να είναι η πρόταση προς την κυβέρνηση ν’ αναλάβει τη διεύθυνση, τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη του ΟΤΕ το προσωπικό, ήτοι οι εργαζόμενοι στην επιχείρηση! Αυτή είναι η σύγχρονη αριστερή επιχειρηματική πρόταση. Η ΓΣΕΕ έχει δημιουργήσει Ινστιτούτα Ερευνών, Ακαδημίες Εργασίας, σκέπτεται να ιδρύσει Πανεπιστήμιο και δεν προτείνει ν’ αναλάβουν οι εργαζόμενοι τη διοίκηση του ΟΤΕ, έστω και ως σπουδαίο κοινωνικό πείραμα; …»

Αν και κανείς δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι σε μερικές περιπτώσεις και κάτω από κάποιες προϋποθέσεις η συμμετοχή των εργαζόμενων στην διοίκηση μιας επιχείρησης μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα, η πρότασή του στερείται ιδιαίτερης σημασίας αν η συμμετοχή δεν οργανώνεται στην κατεύθυνση επίτευξης συγκεκριμένων μετασχηματισμών πρωτ’ απ’ όλα των τεχνικών σχέσεων παραγωγής. Η λειτουργία των επιχειρήσεων αυτών στην οικονομία δεν ανατρέπεται από το αν αυτή διοικείται από τους εργαζόμενους σε αυτήν. Η συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων δεν μπορεί να είναι ισότιμη σε μια επιχείρηση που δομείται κατ’ ανάγκη ιεραρχικά μέσα από τις τεχνικές σχέσεις της διαδικασίας παραγωγής. Νομοτελειακά σε τέτοιας τεχνολογικής δομής επιχειρήσεις η προνομιούχα γραφειοκρατία θα αναπαράγεται με δημοκρατική νομιμοποίηση. Από την σκοπιά της ευρύτερης σχέσης των επιχειρήσεων η συμμετοχή δεν αλλάζει κατ’ ανάγκη τον τρόπο λειτουργίας της στην οικονομία: λειτουργία είτε με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια είτε με “κοινωνικά” (μεταφορά πλεονάσματος σε άλλους κλάδους της οικονομίας) η σχέση παραμένει στη φύση της κεφαλαιοκρατική. Από την άποψη μιας πραγματικής αριστεράς, ο μοναδικός πολιτικός στόχος που θα μπορούσε να τεθεί θα ήταν η κατ’ αρχήν διάλυση της ξεπερασμένης τεχνολογικά υποδομής τόσο της ΔΕΗ όσο και του ΟΤΕ. Τεχνολογικά συγκεντρωτικές και οπισθοδρομικά οργανωμένες αμφότερες, δεν έχουν καμιά θέση στο όραμα μιας αριστεράς που επιδιώκει να αλλάξει τον κόσμο. Ο εκδημοκρατισμός της διοίκησης των ρυπογόνων εγκαταστάσεων της ΔΕΗ αποτελεί μήπως καινοτόμο πολιτική; ή η κατάργησή τους και η ανάπτυξη μικρών κατανεμημένων μονάδων ηλεκτροπαραγωγής σε οικιακή ή κοινοτική βάση με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και έξυπνα δίκτυα διαμοίρασης; Η διαχείριση των υποδομών των “χαλκοσυρμάτων” ή η υποκατάστασή τους από κατανεμημένη ασύρματη υποδομή αποτελεί πολιτικό στόχο της αριστεράς; Η συμμετοχή των εργαζόμενων στις επιχειρήσεις θα γίνει με γνώμονα την αυτοκατάργηση της μορφής λειτουργίας τους; ή της φοβικής διατήρησης θέσεων εργασίας σε μια οπισθοδρομική υποδομή, όπως γίνεται ήδη σήμερα με τη συνεπικουρία των συνδικαλιστικών οργανώσεων (ΓΣΕΕ, ΑΔΕΔΥ) για τις οποίες ο κ. Ζαχαρέας τρέφει ευσεβείς πόθους;

Η ουσία βρίσκεται ακριβώς και πρωτ’ απ όλα στον τρόπο που οργανώνεται η παραγωγή και όχι στον περίφημο “εκδημοκρατισμό” μιας ιεραρχικά δομημένης διαδικασίας παραγωγής. Η πρακτική αυτή είναι λογικά και πρακτικά ατελέσφορη αφού η διαδικασία της παραγωγής είναι αυτή που επιβάλει τις μορφές οργάνωσης της διεύθυνσής της.

Κατανομή των πόρων, κατανομή των μέσων παραγωγής, κατανομή των εμπράγματων όρων της παραγωγής, είναι η πρωταρχική επιδίωξη του ομότιμου κινήματος*. Μόνο μια διαδικασία παραγωγής που είναι οργανωμένη κατανεμημένα και συμμετοχικά, υιοθετεί δηλαδή ομότιμες αρχές, μπορεί να εξασφαλίσει βιώσιμα δικαιότερη κατανομή του πλούτου και μακροπρόθεσμη προστασία του περιβάλλοντος. Όχι απλώς μια δημοκρατική, αλλά και μετα-δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων.

Τέλος, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις που επικαλείται, εκφράζουν πλέον ένα περιορισμένο κομμάτι τις μισθωτής εργασίας - κυρίως αυτό του κρατικού και του ευρύτερου δημόσιου τομέα και ορισμένων μεγάλων επιχειρήσεων - όπου η εργασία οργανώνεται με τους παραδοσιακούς όρους της βιομηχανικής κοινωνίας. Καθώς ευρύτερες μερίδες εργαζομένων εντάσσονται σε νέες μορφές εργασίας που πηγάζουν από τους ραγδαίους τεχνολογικούς μετασχηματισμούς της σύγχρονης παραγωγικής διαδικασίας, οι παραδοσιακές συνδικαλιστικές οργανώσεις αποκόπτονται σταδιακά από την ευρύτερη μάζα των εργαζομένων. Αντί να κατανοήσουν τις νέες διαδικασίες και να μετασχηματισθούν, κραυγάζουν ενάντια σε όλα και αρνούνται να διαπραγματευθούν καταγγέλλοντας παντού τον “νεοφιλελευθερισμό” και εμποδίζοντας την θεσμοθέτηση κανόνων για τις “ευέλικτες” μορφές εργασίας. Με την στείρα δαιμονοποίηση αρνούνται τελικά το βασικό τους καθήκον, την πάλη για την προστασία των δικαιωμάτων του συνόλου των εργαζομένων. Στη συμπεριφορά αυτή δεν μπορεί παρά ν’ αναγνωρίσει κανείς την συμπαιγνία εργατικής “αριστοκρατίας” και φοβικών μικροαστικών στρωμάτων όπως ακριβώς έχει περιγραφεί από τον Μαρξ τον Λένιν και τόσους άλλους θεωρητικούς του βιομηχανικού απελευθερωτικού κινήματος που οι ίδιοι επικαλούνται.

Η ομότιμη προοπτική πηγάζει από τις σύγχρονες παραγωγικές δυνάμεις που επέτρεψαν για πρώτη φορά στην ιστορία την ευρεία κατανομή των εμπράγματων όρων παραγωγής και την επικοινωνία ανάμεσα στους παραγωγούς – καταναλωτές ελεύθερα, χωρίς την υποχρεωτική μεσολάβηση άλλων. Το όραμα της εκφράζεται σήμερα πρώτ’ απ’ όλα από τους εργάτες της γνώσης που αποφάσισαν να επιλέξουν την αυτονομία τους και να διεκδικήσουν σαν τάξη την απελευθέρωσή τους από το παλιό αντιπαραγωγικό και αδιέξοδο σύστημα της μισθωτής εργασίας. Το όραμα τους είναι απελευθερωτικό και για τις διαστρωματώσεις της λιγότερο προνομιούχας μισθωτής εργασίας καθώς κατατείνει κατ’ αρχήν προς τον σοβαρό περιορισμό του διαχωρισμού πνευματικά και χειρωνακτικά εργαζόμενων, αποκαθιστά την ισοδυναμία πρωτ’ απ’ όλα στην παραγωγική διαδικασία και τη συμμετοχή στην διακυβέρνηση των κοινών. Στο όραμα αυτό έχουν θέση τα μικροαστικά στρώματα που κατανοούν την κοσμοϊστορική αυτή εξέλιξη όχι όμως εκείνα που αποφασίζουν να κινηθούν φοβικά προσπαθώντας να διατηρήσουν τα μικροπρονόμιά τους.

Στη σημερινή συγκυρία, δυστυχώς, οι απελευθερωτικές δυνάμεις της ζωντανής εργασίας στερούνται αυτοτελούς πολιτικής έκφρασης και ποδηγετούνται στο εσωτερικό του αριστερού κινήματος από τα ιδεολογήματα των “μικροπρονομιούχων”. Ειδικά για την ελληνική κοινωνία, η επιρροή τους γεννά μια επικίνδυνη παρενέργεια που είναι η αναστολή ή καθυστέρηση αστικοδημοκρατικών μεταρρυθμίσεων με προοδευτικό περιεχόμενο βοηθώντας έτσι στην καθήλωση της και στην εμπέδωση μιας ιδεολογικής αντιδραστικής αποχαύνωσης. Στην πραγματικότητα, το μεγαλύτερο μέρος των σημερινών αγώνων της ελληνικής αριστεράς είναι αμυντικό και οπισθοδρομικό, εξυπηρετώντας σε τελική ανάλυση (πέρα από κίνητρα και προθέσεις) την διατήρηση ξεπερασμένων δομών και τη συντήρηση των ομάδων που τις αναπαράγουν.

Αυτή είναι και η αντικειμενική πολιτική αιτία της διάστασης και της αποστασιοποίησης του ελληνικού κινήματος ελεύθερου λογισμικού, του συμμετοχικού κινήματος, και του κινήματος προάσπισης των ψηφιακών δικαιωμάτων από τους υπάρχοντες κομματικούς φορείς. Οι δυνάμεις αυτές οραματίζονται μια πραγματικά απελευθερωμένη κοινωνία στην οποία δεν έχει θέση ούτε η βάρβαρη κυριαρχία του μεγάλου κεφαλαίου αλλά ούτε τα μικρά αφεντικά και τα λουστραρισμένα ιερατεία των ιεραρχιών.

Ενώ οι άλλοι αναλίσκονται σε αδιέξοδες διαμαρτυρίες, τα κινήματα αυτά χτίζουν τις σχέσεις και τις υποδομές του μέλλοντος. Πολύ περισσότερο διαμορφώνουν έναν νέου τύπου άνθρωπο, φορέα ενός νέου ήθους. Ενός ανθρώπου που επιδιώκει την αξιοπρεπή υλική του διαβίωση σαν βάση για την ολοκλήρωση της ταυτότητάς του στη συμμετοχή και την πραγμάτωση των μοναδικών του δυνατοτήτων μέσα στις ομότιμες κοινότητες. Είναι το είδος του ανθρώπου που δεν περιμένει την προσταγή κάποιου κομματικού μεσσία προκειμένου ν’ αλλάξει τον κόσμο αλλά παίρνει την τύχη του στα χέρια του.

Η τεχνική πρόοδος, το επαναστατικό στοιχείο στη μεταβολή των παραγωγικών δυνάμεων, γεννά τις ομότιμες σχέσεις παραγωγής και μαζί τους το ομότιμο κίνημα. Αν και βρίσκεται ακόμα στην παιδική του ηλικία είναι ο φυσικός κληρονόμος των αγωνιστικών παραδόσεων των απελευθερωτικών κινημάτων της βιομηχανικής εποχής. Η εμφάνισή του υποχρεωτικά θα οξύνει την ουσιαστική πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση. Η ιδιότυπη ομερτά της ελληνικής πολιτικής ζωής, η ασυλία για τα ταξικά συμφέροντα που τελικά εξυπηρετεί με τη δράση της η σημερινή δεσπόζουσα κομματική αριστερά, έφτασε στο τέλος της. Οι συνεπείς αγωνιστές της αριστεράς θα πρέπει να αποφασίσουν ποιες είναι οι ακριβείς θέσεις με τις οποίες τοποθετούνται. Οι επιλογές τους σε ένα κόσμο που οι αντιθέσεις οξύνονται δραματικά και η βιωσιμότητα της ανθρωπότητας απειλείται από την οικολογική καταστροφή δεν είναι ούτε αθώες ούτε χωρίς συνέπειες. Όσο για την ελληνική αριστερά, ή θα πάψει τη μικροαστική αναπόληση της βιομηχανικής εποχής ή στην αυγή της μεταβιομηχανικής κοινωνίας θα πάψει να λογίζεται αριστερά.

---

(*) προϋποθέσεις «… για να εμφανισθεί η ομότιμη παραγωγή είναι: αφθονία και κατανομή. Η αφθονία αναφέρεται στην αφθονία νοημοσύνης ή δημιουργικού πλεονάσματος, στην ικανότητα κατοχής των μέσων παραγωγής, με παρόμοιο πλεόνασμα ικανότητας. Κατανομή είναι η προσβασιμότητα των άφθονων πόρων σε μορφή στοιχειακών εργαλείων, αυτό που ο Yochai Benkler αποκάλεσε αρθρωτή δομή (modularity) ή στοιχείωση (granularity). Και πάλι μπορούμε να μιλήσουμε για την κατανομή της νοημοσύνης, της παραγωγικής υποδομής και του οικονομικού κεφαλαίου…»(Michel Bauwens, «Οι πολιτικές επιπτώσεις της ομότιμης επανάστασης»).

Δείτε επίσης τις σελίδες μας Greek language, Greece και το P2P blog στα Ελληνικά (http://bloggr.p2pfoundation.net/)