Digitale cultuur en duurzaamheid

Bron

Jean Lievens:

Digitale cultuur en duurzaamheid

Originele tekst gepubliceerd op 4 juni 2012 op Culture Sustentabilidade

URL = http://www.cultura.gov.br/riomais20/spc/2012/06/04/digital-culture-and-sustainability

Tekst

Michel Bauwens:

Rio+20 erkent drie pijlers van duurzame ontwikkeling – de economische, de sociale en de ecologische, maar stelt het fundamentele probleem van ons huidige systeem niet in vraag en negeert ook het feit dat zijn “gebrekkige” DNA diepe culturele wortels heeft.

Wat bedoelen we daarmee? Wat volgt, is niet gebaseerd op de idealen van Rio+20 maar veeleer op de manier waarop bestaande economische systeem echt werkt.

Het huidige globale systeem steunt op drie valse premissen:

1. Het eerste uitgangspunt is dat de natuur over onuitputtelijke grondstoffen beschikt die kunnen worden ontgonnen zonder rekening te houden met hun regeneratief vermogen.

Die roofbouw op de natuur heeft vernietigende gevolgen. In 2009 stelden Johan Rockström en een groep toonaangevende natuurwetenschappers een lijst op van negen fundamentele processen die de algemene gezondheid van onze planeet aantasten (zoals het gebruik van zoetwater, klimaatregulering en de stikstofcyclus). Voor elk proces berekenden ze een veilige werkingszone. Hun conclusie was dat de grenzen van drie ervan al zijn overschreden.

Overmatige druk uitoefenen op deze kritische processen zou kunnen leiden tot een kantelpunt. Eens de grens wordt overschreden, zou het begin inluiden van abrupte en onomkeerbare ecologische veranderingen, bovenop de reeds zorgvuldig bestudeerde effecten van de klimaatverandering. Het ‘Living Planet Report’ van 2010 komt tot de vaststelling dat we momenteel 1,5 planeten verbruiken en het vooruitzicht is dat we tegen 2030 twee werelden zullen nodig hebben als we verder doen zoals we bezig zijn. Graham Turner en een team wetenschapslui van het MIT verzamelden die gegevens en brachten hun onderlinge verbanden in kaart (bijvoorbeeld: minder olie betekent minder kunstmatige meststoffen wat op zijn beurt minder landbouwproductie betekent). Ze stopten die gegevens in een aantal computermodellen en kwamen tot de zeer verontrustende conclusie dat “wanneer we voortdoen zoals we bezig zijn en de mensen meer blijven consumeren dan de natuur in staat is te geven, de economie tegen 2030 wereldwijd zou ineenstorten. Het zou het begin inluiden van een versnelde bevolkingsafname.”

2. Artificiële schaarste

Het tweede principe dat bepalend is voor de werking van ons huidige systeem is dat het delen van innovatie eigenlijk illegaal is. Wetenschappelijke en technologische vooruitgang wordt geprivatiseerd door middel van patenten en auteursrechten die vaak gemonopoliseerd worden door grote bedrijven die er belang bij kunnen hebben de technologische innovatie die hen bedreigt af te remmen. Jong en oud worden opgejaagd door de politie en het gerecht omdat ze culturele expressies delen, ook al zijn degenen die het actiefst zijn op vlak van haring tegelijk de beste “klanten” van de cultuurindustrie. Veel aspecten die verbonden zijn aan sharing zijn illegaal. Jane Orsi van het Sustainable Law Development Center in San Francisco geeft enkele voorbeelden van praktijken die in veel Amerikaanse staten verboden zijn: 1) tuinieren in de voortuin van je woning; 2) regenwater opvangen; 3) kleren drogen in de zon; 4) confituur maken voor je buren. Het hele systeem zit zo in elkaar dat het zeer moeilijk is om zaken te delen.

3. sociale onevenwichtigheid

Naast de eerste twee aspecten neemt ook de totale veronachtzaming voor gelijkheid en sociale rechtvaardigheid toe in plaats van af. Oxfam berekende bijvoorbeeld dat van de elf sociale grondvesten voor duurzaamheid van de menselijker samenleving er acht in verval zijn.

Het is absoluut noodzakelijk om een dergelijk antinatuurlijk en antisociaal besturingssysteem fundamenteel te hervormen, gegrondvest op een omkering van de waarden die noodzakelijk moet geworteld zijn in nieuwe culturele praktijken.

Dit is ooit eerder gebeurd. Op het einde van het Romeinse Rijk zorgde de culturele revolutie aangedreven door de Christelijke gemeenschappen ervoor dat het op hol geslagen machtssysteem een nieuwe bedding kreeg binnen de morele autoriteit van een spirituele gemeenschap. In 1789 werden de privileges in één dag weggeveegd want ze waren een relikwie uit het verleden die niet langer in overeenstemming was met de nieuwe gevoeligheden.

Vandaag maken we de geboorte mee van een nieuwe cultuur van ‘sharing’ en samenwerking, niet alleen op het vlak van kennis, maar ook wat betreft het gebruik van natuurlijke hulpbronnen en pogingen om onze manier van werken ‘om te draaien’ om zo te komen tot een nieuwe configuratie met respect voor de externe effecten van de natuur,waarbij het vrij delen van wetenschap en innovatie de norm worden en beide veranderingen aanleiding geven tot een rechtvaardiger samenleving.

Die nieuwe culturele revolutie neem vele vormen aan: het samen produceren van kennis zoals bij Wikipedia; het delen van softwarecodes zoals bij het besturingssysteem van Linux, en het delen van open ontwerpen voor gedistribueerde productie zoals bij WikiSpeed en Arduino. De nieuwe cultuur vloeit voort uit de horizontale socialisering mogelijk gemaakt door het internet en leidt tot een natuurlijke samenwerking rond het scheppen van gemeenschappelijke waarde.

Deze nieuwe cultuur vindt dat copyright diefstal is, aangezien auteursrechten verhinderen dat mensen vrij kunnen genieten van overvloedige producten. Voor ons is het onethisch om arme mensen medicijnen te ontzeggen omdat ze niet kunnen bijdragen aan de superwinsten die voortspruiten uit het eraan verbonden intellectueel eigendomsrecht. Voor ons is het onethisch om de wereld en de natuur de voordelen te ontzeggen van het ontwerp voor elektrische auto’s of generatoren op zonne-energie. De nieuwe cultuur en opkomende generaties bouwen bedrijfsmodellen en -vormen die de grenzen van de naturen respecteren en het delen van innovaties bevorderen. Er is geen enkele open-designgemeenschap die een ontwerp wilt maken van iets dat zo snel mogelijk kapot moet.

Al die activiteiten leggen niet de nadruk op de “economische logica” maar zijn geworteld in een cultuur en praktijk van ‘sharing’ die sterk verbonden is met ons cultureel leven.

Massabewegingen zoals Occupy en de Indignados zijn een directe uitdrukking van de cultuur van sharing via sociale media. De Duitse Piratenpartij die volgens sommige peilingen goed is voor 10% van de stemmen in de volgende verkiezingen, heeft haar wortels in Zweden waar de partij ontstond uit mensen die aan filesharing van muziek deden. Fora do Eixo in Brazilië is een voorbeeld van een succesvol artiestennetwerk met een economische praktijk die steunt op de nieuwe waarden van sharing en samenwerking.

Onze nieuwe politieke en economische praktijken zijn geboren uit een cultuur van delen, en van nieuwe vormen van socialisatie en het scheppen van gemeenschappelijke betekenis en waarde.

Elke aanpak die niet uitgaat van de noodzaak van een culturele revolutie als eerste voorwaarde voor meer fundamentele verandering, ontkent de waarde van menselijke intentionaliteit en gemeenschapszin, en is gedoemd te falen in haar streven naar verandering. Dat is de reden waarom cultuur absoluut onmisbaar is als vierde pijler van duurzaamheid. Het is geen extraatje, maar de bron van waaruit andere veranderingen voortvloeien. Het is via de cultuur dat we onze visie op de wereld veranderen, zowel de bestaande die onze ethische gevoelens steeds meer schokt als degene die we samen bouwen om de oude te vervangen.