Γιατί το Κίνημα του Ελεύθερου Λογισμικού Αποτελεί μια Ιστορική Ευκαιρία;
Σειρά άρθρων του Βασίλη Κωστάκη δημοσιευμένα το 2008 στο P2P blog.
Μέρος Πρώτο
Όταν ο Μαρξ αναγνώρισε το πρότυπο της νέας καπιταλιστικής κοινωνίας στις κατασκευαστικές μονάδες του Manchester επρόκειτο να μεταμορφωθούν τα θεμέλια του πολιτισμού πολύ βαθιά. Η μαρξιστική φιλολογία -και όχι μόνο- μίλησε για εκμετάλλευση, για τον παραλογισμό και την ανελευθερία του καπιταλισμού, για τις σχέσεις ιδιοκτησίας και παραγωγής, για τις τάξεις και την υπεραξία, δίνοντας τα φώτα στις επαναστάσεις που απαιτούσαν, στις επαναστάσεις-αντιστάσεις, οι οποίες αδιαμφισβήτητα δημιούργησαν μια νέα aetas, όπως γράφουν οι Hardt και Negri στο Empire, δηλαδή ένα νέο, πιο ώριμο, πλήρωμα και μια μεταμόρφωση των καιρών. Στις επαναστάσεις του «αντί» οι καταπιεσμένοι άνθρωποι δήλωναν την ανάγκη για ελευθερία «από κάτι» και πολλές φορές αυτοπροσδιοριζόταν απ’ αυτό που πολεμούσαν: αντικαπιταλιστές, αντιπαγκοσμιοποίηση κτλ. Η διαδικασία αυτή ήταν αναγκαία στη διαμόρφωση της προαναφερόμενης aetas, βαδίζοντας στη σκέψη του Hegel ότι δηλαδή η πρόοδος της ανθρωπότητας δεν είναι τίποτα άλλο, παρά η πρόοδος της συνειδητοποίησης της ελευθερίας.
Έτσι λοιπόν, το ελεύθερο λογισμικό δίνει ορμή στο ομότιμο κίνημα βασιζόμενο σε ένα «ήθος» συνεργασίας, σεβασμού, αλληλεγγύης και κοινοκτημοσύνης. Οι άνθρωποι αμφισβητούν την έννοια της ελευθερίας «από κάτι» και αντιλαμβάνονται πλέον την ελευθερία σε όρους δημιουργίας, επικοινωνίας και έκφρασης: «είμαι ελεύθερος να…». Σήμερα δεν έχουμε ανάγκη από επαναστάσεις που απαιτούν, αλλά από επαναστάσεις που δημιουργούν τον κόσμο που θέλουμε, μέσα στον κόσμο που θέλουμε να ξεπεράσουμε. Κατά την προσωπική μου άποψη το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού αποτελεί ενσάρκωση της παραπάνω ανάγκης, δημιουργώντας μια νέα οικονομία, το οικονομικό οικοδόμημα, και μια νέα ιδεολογία ανοικτού κώδικα, το εποικοδόμημα. Ουσιαστικά μιλάμε για μια νέα μορφή πολιτισμού. Συνεπώς, το ελεύθερο λογισμικό και το ομότιμο κίνημα αναδύονται σαν ιστορικές ευκαιρίες για την πραγματιστική συνειδητοποίηση του μότο: «μαζί δημιουργούμε τα πάντα, μαζί κατέχουμε τα πάντα, μαζί γνωρίζουμε τα πάντα, μαζί αποφασίζουμε για τα πάντα».
Μέρος Δεύτερο
Η κίνηση «μάθε για το ΕΛ/ΛΑΚ» συνιστά ένα σημαντικό βήμα για τη διάδοση του ελεύθερου λογισμικού και του ήθος που περικλείει. Παρακολουθώντας το πολύ ενδιαφέρον βίντεο της καμπάνιας, διαφώνησα μερικώς με τον όρο που επιλέχθηκε για να χαρακτηριστεί η οικονομία που αναδύεται με την ανάπτυξη του ελεύθερου λογισμικού. Ο όρος «οικονομία δώρων» είναι λίγο παραπλανητικός, καθώς περιέχει , έστω και υπογείως, την έννοια της ανταπόδοσης, κάτι που δεν συμβαίνει αναγκαστικά στον κόσμο του ελεύθερου λογισμικού. Όπως σημειώνει ο Bauwens «αν υπάρχει «δώρισμα» αυτό είναι εντελώς μη αμοιβαίο, η χρήση της ομότιμα παραγόμενης αξίας χρήσης δεν δημιουργεί κάποια αντίθετης κατεύθυνσης υποχρέωση». Ο όρος που προτείνω είναι ομότιμη οικονομία (p2p economy) ή οικονομία των Κοινών (commons economy), καθώς ο καθένας συνεισφέρει σύμφωνα με τις δυνατότητές του και χρησιμοποιεί / καταναλώνει σύμφωνα με τις ανάγκες του, χωρίς βέβαια να είναι υποχρεωμένος να συνεισφέρει άμεσα για να πάρει. Οι χιλιάδες προγραμματιστές / εθελοντές δημιουργούν συνεχώς νέες εκδόσεις ελεύθερου λογισμικού ή διορθώνουν τις ήδη υπάρχουσες, ενδυναμώνοντας παράλληλα τη σφαίρα των Κοινών.
Ένας ακόμη λόγος για τον οποίο το ελεύθερο λογισμικό αποτελεί ιστορική ευκαιρία είναι ακριβώς αυτή η διαφορά του με τον όρο «οικονομία δώρων». Το κίνημα του ΕΛ/ΛΑΚ σκιαγραφεί εντονότερα τη διαφορά ανάμεσα στη δυαδική μορφή της εξουσίας, ακολουθώντας την ανάλυση του Holloway, σε «εξουσία-επί» και «εξουσία-για» ή ακόμη πιο πέρα στη Νιτσεική αντίληψη του «δώρου» ως εξουσιαστικού μέσου. Στην ομότιμη οικονομία υπάρχει η «εξουσία-για»: μοιράζεσαι, συνεισφέρεις και καταναλώνεις ή ακόμη καταναλώνεις χωρίς να έχεις συνεισφέρει. Το λογισμικό (το πεπραγμένο όπως θα λεγε ο Holloway) δεν αποκόβεται από τους δημιουργούς (το πράττειν), δεν αποξενώνεται αλλά αντιθέτως ενώνει δημιουργούς με καταναλωτές οδηγώντας σε αυτό που ο Bruns ονομάζει produsers.
Κλείνοντας, το ήθος που διαμορφώνει και διαμορφώνεται από το κίνημα του ΕΛ/ΛΑΚ συνιστά ένα παραθυράκι ελπίδας, ένα μέσο για τον πλέον αναγκαίο στόχο ενός εναλλακτικού πολιτικού αγώνα, αυτόν της δημιουργίας και ενδυνάμωσης της σφαίρας των Κοινών.
Δείτε επίσης τις σελίδες μας: P2P Lab, Greek language και Greece.